โครงการหลวงปางตอง หรือที่รู้จักกันในชื่อเต็มว่า ศูนย์บริการและพัฒนาที่สูงปางตองตามพระราชดำริ มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนในพื้นที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยเฉพาะชาวไทยภูเขาและชนเผ่าต่างๆ โครงการนี้เกิดขึ้นจากพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช (รัชกาลที่ 9) และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เพื่อแก้ปัญหาการบุกรุกทำลายป่า การปลูกฝิ่น และส่งเสริมอาชีพทางเกษตรกรรมให้แก่ราษฎรบนพื้นที่สูง

โครงการหลวงปางตองก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2523 (ค.ศ. 1980) โดยมีวัตถุประสงค์หลักคือการเป็นศูนย์กลางในการวิจัยและพัฒนาพืชผักผลไม้เมืองหนาว การเลี้ยงสัตว์ การประมง และการจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน นอกจากนี้ ยังเป็นแหล่งเรียนรู้และถ่ายทอดความรู้ให้แก่เกษตรกร เพื่อให้พวกเขาสามารถพึ่งพาตนเองและมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น

หนึ่งในสถานที่ที่ได้รับความนิยมอย่างมากภายในพื้นที่โครงการหลวงปางตองคือ "ปางอุ๋ง" หรือ โครงการสวนป่าในพระราชดำริปางตอง 2 ซึ่งมีชื่อเสียงโด่งดังจากทิวทัศน์ที่สวยงามราวกับสวิตเซอร์แลนด์ ด้วยอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ที่โอบล้อมด้วยป่าสนสองใบและสนสามใบ โดยเฉพาะในฤดูหนาว ยามเช้าจะมีไอหมอกปกคลุมผิวน้ำ สร้างบรรยากาศโรแมนติกและเงียบสงบ นักท่องเที่ยวสามารถล่องแพไม้ไผ่ชมทิวทัศน์ พร้อมชมหงส์ขาวและหงส์ดำที่แหวกว่ายอย่างสง่างาม

ภายในโครงการฯ ยังมีฐานเรียนรู้ต่างๆ เช่น ฐานเรียนรู้ด้านป่าไม้ตามพระราชดำริ, การปลูกพืชบนพื้นที่สูง, การเพาะเลี้ยงกล้วยไม้ท้องถิ่นและเฟิร์น, การเลี้ยงสัตว์บนพื้นที่สูง, การประมงน้ำจืด, การจัดการระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ, และการผลิตต้นพันธุ์พืชบนพื้นที่สูง เป็นต้น

• รถยนต์ส่วนตัว: จากตัวเมืองแม่ฮ่องสอน ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 1095 (แม่ฮ่องสอน - ปาย) มุ่งหน้าไปทางบ้านรักไทย/ปางอุ๋ง โครงการหลวงปางตองจะอยู่ห่างจากตัวเมืองประมาณ 36 กิโลเมตร

• รถสาธารณะ: มีรถสองแถวประจำทางจาก "ตลาดสายหยุด" ในตัวเมืองแม่ฮ่องสอนไปยังปางอุ๋ง - บ้านรักไทย นักท่องเที่ยวสามารถนั่งรถไปลงบริเวณทางแยกเข้าพระตำหนักปางตอง (โครงการหลวงปางตอง) แล้วเดินเท้าต่อไปอีกประมาณ 1 กิโลเมตร หรือสามารถเหมาสองแถวจากตลาดสายหยุดได้

• ช่วงเวลาที่ดีที่สุด: ช่วงฤดูหนาว (ประมาณเดือนพฤศจิกายน - กุมภาพันธ์) จะเป็นช่วงที่อากาศเย็นสบายและมีหมอกสวยงาม เหมาะแก่การท่องเที่ยวมากที่สุด

• กิจกรรม:

  • ปางอุ๋ง: ชมวิวอ่างเก็บน้ำยามเช้า ล่องแพไม้ไผ่ ชมหงส์ขาวและหงส์ดำ ถ่ายรูปกับป่าสนและไอหมอก

  • ศูนย์เรียนรู้: เยี่ยมชมฐานเรียนรู้ต่างๆ ภายในโครงการ เพื่อเรียนรู้เกี่ยวกับการเกษตรและธรรมชาติ

  • เยี่ยมชมโครงการพระราชดำริ: เรียนรู้ประวัติและความสำคัญของโครงการหลวง

• สิ่งอำนวยความสะดวก: มีบริการที่พักและลานกางเต็นท์ภายในโครงการ (ควรจองล่วงหน้า โดยเฉพาะช่วงเทศกาล) มีห้องน้ำสะอาด

• การเตรียมตัว: อากาศช่วงเช้าในฤดูหนาวจะค่อนข้างหนาวเย็น ควรเตรียมเสื้อกันหนาว ถุงมือ ถุงเท้า และผ้าพันคอให้พร้อม

ค่าเข้าชม:

• การเข้าชมโครงการหลวงปางตองและปางอุ๋ง โดยทั่วไปไม่มีค่าเข้าชมหลัก อย่างไรก็ตาม อาจมีค่าธรรมเนียมสำหรับกิจกรรมบางอย่าง เช่น

  • ค่าบริการรถสองแถวของชุมชน หากนำรถส่วนตัวไปจอดที่โรงเรียนบ้านนาป่าแปกแล้วนั่งรถเข้าไป (ประมาณ 50 บาทต่อคน)

  • ค่าล่องแพไม้ไผ่ที่ปางอุ๋ง (ประมาณ 150 บาทต่อลำ สำหรับ 2 คน)

  • ค่าเข้าอุทยานแห่งชาติบางส่วน (ถ้ามีการเก็บในพื้นที่ที่เกี่ยวข้อง)

เวลาทำการ:

• ศูนย์บริการและพัฒนาที่สูงปางตองตามพระราชดำริ: โดยทั่วไปเปิดให้เข้าชมทุกวัน ประมาณ 08:30 น. - 16:30 น.

• ปางอุ๋ง: เปิดให้เข้าชมตั้งแต่เช้ามืด (ประมาณ 05:30 น.) เพื่อชมหมอกยามเช้า จนถึงช่วงเย็น (ประมาณ 18:00 น.) (แนะนำให้ตรวจสอบเวลาทำการที่แน่นอนอีกครั้ง ณ จุดเข้าชม เนื่องจากอาจมีการเปลี่ยนแปลง)