ถ้ำสุวรรณคูหา ตั้งอยู่ในวัดถ้ำสุวรรณคูหา ณ บ้านคูหาพัฒนา ตำบลนาสี อำเภอสุวรรณคูหา จังหวัดหนองบัวลำภู เป็นสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่สืบย้อนไปถึงสมัยอาณาจักรล้านช้าง ตามหลักศิลาจารึกที่พบในบริเวณนี้ กล่าวว่าวัดแห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 932 โดยพระไชยเชษฐาธิราช กษัตริย์ผู้ปกครองนครหลวงเวียงจันทน์ในอดีต ซึ่งถือเป็นแหล่งข้อมูลสำคัญทางประวัติศาสตร์ที่บันทึกเรื่องราวการสร้างวัดและชุมชนในยุคนั้น

ตัววัดตั้งอยู่ในพื้นที่ภูเขาหินปูน มีถ้ำขนาดใหญ่น้อยกว่า 40 ถ้ำ ซึ่งถ้ำที่สำคัญที่สุดคือ ถ้ำใหญ่ ที่มีลักษณะเป็นห้องโถงกว้างขวาง ภายในถ้ำมีการตกแต่งและใช้เป็นวิหารสำหรับประกอบพิธีทางศาสนา เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้นมากมายหลายองค์ โดยองค์ที่สำคัญที่สุดและเป็นที่เคารพสูงสุดคือ "หลวงพ่อพระไชยเชษฐา" ซึ่งเป็นพระพุทธรูปปางนาคปรกที่มีศิลปะแบบล้านช้างอันงดงาม โดดเด่นด้วยการสร้างจาก "ปูนสะท้านเพชร" ซึ่งเป็นสูตรปูนโบราณที่หาได้ยาก ทำให้พระพุทธรูปมีความแข็งแกร่งเป็นพิเศษ นอกจากนี้ยังมี พระพุทธไสยาสน์ หรือพระนอนที่มีขนาดยาวถึง 7 วา 2 ศอก ซึ่งมีความสวยงามมาก และเป็นสิ่งสำคัญที่แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองของพุทธศาสนาในพื้นที่แห่งนี้

นอกเหนือจากพระพุทธรูปแล้ว ถ้ำแห่งนี้ยังมีโบราณวัตถุสำคัญอีกสองอย่างคือ พระมหาธาตุเจดีย์ และ ศิลาจารึก ซึ่งถือได้ว่าเป็นโบราณวัตถุที่สำคัญอย่างมากที่ช่วยยืนยันเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ และยังมีการค้นพบโบราณวัตถุอื่นๆ เช่น พระพิมพ์ดินเผา และเครื่องมือเครื่องใช้ต่างๆ ที่เป็นหลักฐานชิ้นสำคัญทางโบราณคดี นอกจากนี้ ภายในวัดยังปรากฏพระปรมาภิไธยย่อของพระเจ้าแผ่นดินและพระราชวงศ์หลายพระองค์ที่ได้เคยเสด็จมาสักการะ ณ ที่แห่งนี้อีกด้วย

ถ้ำสุวรรณคูหาไม่ได้เป็นเพียงแค่โบราณสถาน แต่ยังเป็นศูนย์รวมศรัทธาของชาวหนองบัวลำภูมาอย่างยาวนาน โดยทุกปีจะมีการจัดงานประเพณีสำคัญที่เรียกว่า "บุญข้าวจี่ยักษ์" ซึ่งเป็นประเพณีที่แสดงถึงความสามัคคีและความอุดมสมบูรณ์ของชุมชน นอกจากนี้ บริเวณโดยรอบวัดยังมีฝูงลิงที่อาศัยอยู่ ทำให้เกิดปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสัตว์ที่น่าสนใจ โดยนักท่องเที่ยวจะได้รับความเพลิดเพลินจากการชมพฤติกรรมของลิง แต่ก็ควรระมัดระวังและไม่ให้อาหารลิงมากเกินไปเพื่อรักษาสมดุลทางธรรมชาติ

• รถยนต์ส่วนตัว: จากตัวเมืองหนองบัวลำภู ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 210 (สายหนองบัวลำภู-เลย) จากนั้นเลี้ยวขวาเข้าสู่ทางหลวงหมายเลข 2079 เมื่อถึงอำเภอสุวรรณคูหา ให้ใช้ถนนพระไชยเชษฐาและเลี้ยวขวาที่โรงเรียนบ้านดงยางตาแหลว ขับต่อไปอีกประมาณ 4 กิโลเมตร

• รถประจำทาง: สามารถนั่งรถโดยสารจากตัวเมืองหนองบัวลำภูไปยังอำเภอสุวรรณคูหา แล้วต่อรถโดยสารท้องถิ่นหรือรถจักรยานยนต์รับจ้างไปยังวัด

• ควรแต่งกายสุภาพเรียบร้อยเมื่อเข้าเยี่ยมชมวัด

• บริเวณโดยรอบวัดมีลิงอาศัยอยู่ ควรระมัดระวังทรัพย์สินและไม่ควรให้อาหารลิงมากเกินไป

• ควรตรวจสอบข้อมูลและเวลาทำการของวัดก่อนเดินทาง เนื่องจากอาจมีการเปลี่ยนแปลง

ค่าเข้าชม

• ไม่มีค่าเข้าชม

เวลาเปิด-ปิด

• เปิดให้เข้าชมทุกวัน เวลา 08:00 - 17:30 น.