แหล่งโบราณคดีภูผายา ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของบ้านนาเจริญ ในตำบลดงมะไฟ อำเภอสุวรรณคูหา จังหวัดหนองบัวลำภู เป็นภูเขาหินปูนที่แยกตัวออกมาจากเทือกเขาภูพาน มีลักษณะเป็นหน้าผาและเพิงผาหลายแห่ง ซึ่งเคยเป็นที่อยู่อาศัยและแหล่งสร้างสรรค์งานศิลปะของมนุษย์ยุคโบราณเมื่อหลายพันปีที่ผ่านมา และได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งโบราณสถานโดยกรมศิลปากร

หลักฐานสำคัญคือภาพเขียนสีโบราณบนผนังถ้ำและเพิงผา โดยส่วนใหญ่ใช้สีแดง มีอายุประมาณ 2,000 - 3,000 ปี ภาพเหล่านี้แสดงกิจกรรมของมนุษย์ เช่น การยืน เดิน ล่าสัตว์ ภาพสัตว์ป่าอย่างวัว กวาง จระเข้ และสัตว์เลื้อยคลาน รวมถึงภาพมือและลวดลายเรขาคณิต สะท้อนถึงความเชื่อและวัฒนธรรมของชุมชนโบราณ การค้นพบนี้มีความสำคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ของภาคอีสานตอนบน และเชื่อมโยงกับแหล่งโบราณคดีอื่น ๆ ในภูมิภาค

นอกจากนี้ ภูผายายังมีทิวทัศน์ธรรมชาติที่งดงาม เนื่องจากเป็นภูเขาหินปูน มีเพิงผาและป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ เหมาะสำหรับการท่องเที่ยวเชิงนิเวศและศึกษาธรรมชาติ ชื่อ "ภูผายา" มีที่มาจากเรื่องเล่าท้องถิ่นที่กล่าวว่าบนยอดเขามีต้นยาสูบขนาดใหญ่และพืชสมุนไพรมากมาย

การเข้าถึงแหล่งโบราณคดีต้องเดินเท้าขึ้นเขาตามเส้นทางธรรมชาติ เป็นประสบการณ์ที่น่าสนใจสำหรับผู้ที่ชื่นชอบการผจญภัยและเรียนรู้ประวัติศาสตร์ควบคู่กันไป

• รถยนต์ส่วนตัว: จากตัวเมืองหนองบัวลำภู ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 210 มุ่งหน้าไปยังอำเภอสุวรรณคูหา จากนั้นขับไปตามเส้นทางในพื้นที่บ้านนาเจริญ

• รถประจำทาง: ใช้บริการรถจากตัวเมืองหนองบัวลำภูไปยังอำเภอสุวรรณคูหา แล้วต่อรถท้องถิ่นหรือรถจักรยานยนต์รับจ้างไปยังหมู่บ้านใกล้เคียง

• สวมเสื้อผ้าและรองเท้าที่เหมาะสมสำหรับการเดินป่าและปีนเขา

• เตรียมน้ำดื่ม อาหารว่าง และอุปกรณ์กันแดด

• ระมัดระวังในการชมภาพเขียนสีโบราณ ห้ามสัมผัสหรือทำให้เสียหาย

• ตรวจสอบข้อมูลและสภาพอากาศก่อนออกเดินทาง

ค่าเข้าชม

• ไม่มีค่าเข้าชม

เวลาเปิดปิด

• เปิดให้เข้าชมทุกวัน แนะนำให้เดินทางในช่วงกลางวันเพื่อความปลอดภัย