หมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน (Dan Kwian Pottery Village) ตั้งอยู่ในทำเลที่อุดมสมบูรณ์ริมฝั่งแม่น้ำมูล อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา มีประวัติศาสตร์การทำเครื่องปั้นดินเผายาวนานกว่าร้อยปี และเป็นที่รู้จักในฐานะแหล่งหัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผาที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย ชื่อ "ด่านเกวียน" มาจากอดีตที่เคยเป็นจุดพักกองเกวียนเพื่อขนส่งสินค้าและเป็นด่านตรวจเก็บภาษีในสมัยโบราณ ผู้คนในชุมชนจึงได้ใช้ดินจากริมแม่น้ำมูลซึ่งมีคุณสมบัติเฉพาะตัวมาประดิษฐ์เครื่องใช้ในครัวเรือนและการเกษตรกรรม

หัวใจสำคัญที่ทำให้เครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนมีชื่อเสียงและแตกต่างจากที่อื่นคือ "ดินด่านเกวียน" ซึ่งเป็นดินเหนียวที่พบเฉพาะในพื้นที่นี้ โดยเฉพาะบริเวณริมฝั่งแม่น้ำมูล ดินชนิดนี้มีส่วนประกอบของแร่ธาตุและทรายละเอียดในปริมาณที่เหมาะสม ทำให้มีความเหนียวสูง ปั้นขึ้นรูปได้ง่าย เมื่อนำไปเผาที่อุณหภูมิสูง (โดยเฉพาะการเผาแบบลดออกซิเจน) จะให้สีสันที่สวยงามและเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว เช่น สีน้ำตาลแดง สีส้มอิฐ สีเทาดำ หรือสีดำเงา ซึ่งเป็นโทนสีที่แสดงถึงความเป็นธรรมชาติและความแข็งแกร่งทนทานของเนื้อดิน

เครื่องปั้นดินเผาของที่นี่ถูกพัฒนามาอย่างต่อเนื่องจากเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน (เช่น โอ่งน้ำ หม้อ ไห) สู่การเป็นงานศิลปะและงานตกแต่งที่มีความประณีตสูง ช่างฝีมือในปัจจุบันได้ผสมผสานเทคนิคดั้งเดิมเข้ากับความคิดสร้างสรรค์สมัยใหม่ ทำให้เกิดชิ้นงานที่หลากหลายตั้งแต่เครื่องประดับขนาดเล็ก งานแกะสลักนูนต่ำ แจกันรูปทรงแปลกตา ไปจนถึงงานปฏิมากรรมขนาดใหญ่สำหรับจัดสวนหรือตกแต่งอาคาร โดยเฉพาะงานปั้นสัตว์และงานประติมากรรมแบบไทยประยุกต์ได้รับความนิยมอย่างมาก

ปัจจุบัน ถนนสายหลักของหมู่บ้านด่านเกวียนเต็มไปด้วยร้านค้า โรงงาน และสตูดิโอทำเครื่องปั้นดินเผาที่เรียงรายกันหลายสิบแห่ง นักท่องเที่ยวสามารถเยี่ยมชมกระบวนการผลิตตั้งแต่ต้นจนจบ ตั้งแต่การนวดดิน การขึ้นรูป การแกะลาย การตากแห้ง การเคลือบ ไปจนถึงขั้นตอนสุดท้ายคือการเผาในเตา ซึ่งเปิดโอกาสให้ผู้สนใจได้เห็นถึงความพิถีพิถันและภูมิปัญญาในการสร้างสรรค์งานแต่ละชิ้น การมาเยือนหมู่บ้านด่านเกวียนจึงไม่เพียงแต่เป็นการเลือกซื้อสินค้า OTOP คุณภาพสูง แต่ยังเป็นประสบการณ์การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่ได้สัมผัสกับรากเหง้าของศิลปะพื้นบ้านของภาคอีสานอย่างแท้จริง

• รถยนต์ส่วนตัว: เดินทางจากตัวเมืองนครราชสีมาไปตามทางหลวงหมายเลข 224 (โคราช-โชคชัย) ประมาณ 15 กิโลเมตร หมู่บ้านจะตั้งอยู่สองฝั่งถนนตลอดแนว

• รถสาธารณะ: สามารถใช้บริการรถโดยสารประจำทางสาย โคราช-โชคชัย หรือรถสองแถวที่วิ่งผ่านเส้นทางดังกล่าว

• ควรเผื่อเวลาเดินชมหลายๆ ร้านค้า เนื่องจากแต่ละร้านมีสไตล์และราคาของสินค้าที่แตกต่างกัน

• หากสนใจงานปั้นแบบดั้งเดิมหรือต้องการสั่งทำพิเศษ ควรสอบถามรายละเอียดและกระบวนการผลิตจากช่างโดยตรง

• สินค้าประเภทงานตกแต่งสวนหรือเครื่องปั้นขนาดใหญ่มักมีบริการจัดส่ง

ค่าเข้าชม:

• การเข้าชมหมู่บ้าน ร้านค้า และโรงงานส่วนใหญ่ ไม่มีค่าใช้จ่าย (ฟรี)

• หมายเหตุ: หากมีการเข้าร่วมกิจกรรมเวิร์คช็อปปั้นดินเผา หรือระบายสีตามร้านค้า/สตูดิโอที่จัดกิจกรรม อาจมีค่าธรรมเนียมสำหรับกิจกรรมนั้นๆ แยกต่างหาก

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดทำการทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08:30 - 18:00 น.