พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติน่าน ตั้งอยู่ภายในบริเวณคุ้มของอดีตเจ้าผู้ครองนครน่าน ที่เรียกว่า "หอคำ" โดยเจ้าสุริยพงศ์ผริตเดช เจ้าเมืองน่าน สร้างขึ้นเป็นที่ประทับ เมื่อ พ.ศ. 2446 ลักษณะตัวอาคารโอ่โถงงดงามก่ออิฐถือปูนแข็งแรง แต่ตกแต่งให้อ่อนช้อยสวยงามด้วยลายลูกไม้ นับเป็นสถาปัตยกรรมก่อสร้างที่ดีเด่นแห่งหนึ่งของเมืองไทย ด้านหน้าพิพิธภัณฑ์เป็นที่ตั้งอนุสาวรีย์เจ้าสุริยพงศ์ผริตเดช ผู้เป็นเจ้าของหอคำกรมศิลปากรได้รับมอบอาคารหอคำเพื่อใช้เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติจังหวัดน่านเมื่อปี พ.ศ.2517

ห้องจัดแสดงชั้นล่าง จัดแสดงชาติพันธุ์วิทยาเกี่ยวกับล้านนา การทอผ้าและผ้าพื้นเมืองน่านแบบต่างๆที่สวยงามมาก การสาธิตงาน ประเพณีและความเชื่อต่างๆ การจัดแสดงเรื่องราวชีวิตความเป็นอยู่ และเครื่องใช้ ของชนกลุ่มน้อยในเมืองน่าน รวม 5 เผ่าด้วยกัน คือ ไทยลื้อ แม้ว เย้า ถิ่น และผีตองเหลือง
ส่วนบริเวณหัองจัดแสดงชั้นบน เป็นการจัดแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของเมืองน่าน

ตัวอย่างโบราณวัตถุที่สำคัญๆได้แก่

งาช้างดำ : งาช้างดำถือเป็นวัตถุมงคลคู่บ้านคู่เมืองของเมืองน่าน มีลักษณะเป็นงานปลีสีน้ำตาลเข้ม ยาว 96 ซม. วัดโดยรอบ 47 ซม. มีจารึกอักษรธรรมล้านนาภาษาไทยสลักไว้ว่า "กิ่งนี้หนักหนึ่งหมื่นห้าพัน" เป็นการบอกมาตราส่วนน้ำหนักเท่ากับ 18 กิโลกรัม ตามประวัติเล่าว่าอดีตเจ้าผู้ครองนครน่านได้งานี้มาจากเชียงตุงแล้วเก็บรักษาไว้ในหอคำ

โบราณสถานวัดน้อย : จากคำบอกเล่าสืบต่อกันมา เชื่อว่าพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชฯ เจ้าผู้ครองนครน่านองค์ที่ 63 กราบบังคมทูล ถึงจำนวนวัดในเมืองน่าน ต่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 แต่ปรากฎว่านับจำนวนเกินไปหนึ่งวัด จีงได้สร้างวัดน้อยแห่งนี้ขึ้นมาให้ครบตามจำนวนที่กรายบังคมทูลไป พระองค์เข้าเฝ้ารัชกาลที่ 5 เพียงครั้งเดียว พ.ศ. 2416 วัดน้อยคงสร้างหลังจากนั้น รูปทรงของวัดดเป็นวิหาร ก่ออิฐ ถือปูน ขนาดกว้าง 1.98 เมตร ยาว 2.38 เมตร สูง 3.35 เมตร แบบศิลปะล้านนา สกุลช้างน่าน มีพระพุทธรูปและแผง พระพิมพ์ไม้ประดิษฐานอยู่ภายใน เชื่อว่าเป็นวัดที่เล็กที่สุดในประเทศไทย

ปัญจรูป : เป็นสัตว์ในความของชาวพม่า ประกอบด้วยลักษณะของสัตว์ 5 ชนิด ในตัวเดียวได้แก่ กวาง (ขาและแขน) ช้าง (งวงและงา) นก (ปีก) ปลา (หาง) พญานาค (ลำตัว) ถือเป็นสัตว์ในตำนานของโลกทั้งสาม เมื่อมีผงานมงคลจะใช้ม้องแขวนโลกททั้งสาม เมื่อมีงานมงคลจะใช้ฆ้องแขวนใต้ปัญจรูป เแล้วตีฆ้องให้เสียงดังไปถึงปัญจรูป เพื่อให้ท่านมาอำนวย อวยพรให้งานสำเร็จลุล่วงไปสำหรับในไทยพบทางแถบจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย

• เดินทางจากตัวเมืองน่าน ใช้ถนนผากองประมาณ 5 นาทีจากใจกลางเมือง

• สามารถใช้บริการรถแท็กซี่หรือรถส่วนตัวเพื่อความสะดวก

• ควรสวมใส่รองเท้าที่สะดวกต่อการเดินชม

• ถ่ายภาพได้แต่ควรเคารพป้ายและข้อจำกัดภายในห้องจัดแสดง

• เหมาะสำหรับการมาเยี่ยมชมช่วงเช้าหรือบ่ายเพื่อหลีกเลี่ยงฝูงชน

• นำสมุดบันทึกหรือกล้องถ่ายรูปเพื่อบันทึกข้อมูลและภาพศิลปวัตถุ

• แนะนำให้ศึกษาข้อมูลพิพิธภัณฑ์ก่อนมาเพื่อเพิ่มความเข้าใจ

ค่าธรรมเนียมเข้าชม:

• ผู้ใหญ่ 30 บาท, เด็ก 10 บาท

เวลาเปิดทำการ:

• วันอังคาร–อาทิตย์ 09:00–16:00 น. (ปิดวันจันทร์)