พระธาตุดินแทนเป็นโบราณสถานทางศาสนาที่มีความโดดเด่นทั้งในด้านรูปแบบและประวัติความเป็นมา กล่าวกันว่ามีอายุกว่า 200 ปี สร้างขึ้นตามคำสอนของพระธุดงค์รูปหนึ่งซึ่งเดินทางมาปักกลดเผยแผ่ธรรมในพื้นที่บ้านแสงภา ในสมัยที่ผู้คนยังนับถือภูตผีและสิ่งลึกลับ
พระธุดงค์องค์นั้นได้สอนให้ชาวบ้านละเว้นการบูชายัญและหันมานับถือพระพุทธศาสนา โดยบัญญัติหลัก 3 ข้อคือ

1. เว้นจากการฆ่าสัตว์

2. เว้นจากการทำผิดศีล

3. เลิกเล่นไสยศาสตร์และบวงสรวงภูตผี

พร้อมชี้แนะแนวทางว่า หากต้องการสิ่งศักดิ์สิทธิ์ไว้กราบไหว้บูชาแทนการเซ่นสรวง ให้ “นำดินมาก่อเป็นพระธาตุแทน” ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “พระธาตุดินแทน”
จากนั้นชาวบ้านจึงร่วมแรงร่วมใจกันนำดินและหินทรายมาก่อเป็นกองใหญ่ และบูชามาอย่างต่อเนื่องรุ่นต่อรุ่นจนถึงปัจจุบัน

บริเวณรอบองค์พระธาตุมีการสร้างรั้วไม้และเจดีย์จำลองเล็ก ๆ เพื่อป้องกันการพังทลายของดิน และมีศาลาหลังคาทรงไทยใช้เป็นที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนาเป็นประจำ โดยเฉพาะ “งานบุญพระธาตุดินแทน” ที่จัดขึ้นในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี ชาวบ้านและผู้แสวงบุญจากทั่วอำเภอนาแห้วจะมาร่วมทำบุญ ตักบาตร ฟังเทศน์ และร่วมพิธีสรงน้ำองค์พระธาตุ ซึ่งถือเป็นประเพณีสำคัญประจำปี

ในบริเวณเดียวกัน ยังมี “ทางขึ้นเขาพระพุทธบาท” ซึ่งอยู่ด้านหลังองค์พระธาตุ เส้นทางนี้เป็นทางเดินป่าระยะสั้นแต่ค่อนข้างชัน ใช้เวลาเดินประมาณ 10–15 นาที จะถึงบริเวณ “รอยพระพุทธบาทจำลอง” ซึ่งชาวบ้านเชื่อว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ หากใครได้ขึ้นมาสักการะจะช่วยให้มีโชคลาภและความร่มเย็นในชีวิต
บนยอดเขาสามารถมองเห็นทัศนียภาพของหมู่บ้านแสงภาและทุ่งนาเขียวขจีได้กว้างไกล โดยเฉพาะในฤดูฝนที่หมอกบางลอยคลอเคลียเหนือยอดไม้ให้บรรยากาศสงบและศักดิ์สิทธิ์

บริเวณรอบ ๆ ยังมีต้นไม้ใหญ่ เช่น ต้นโพธิ์ ต้นไทร และต้นสัก ซึ่งถือเป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ตามความเชื่อของคนในพื้นที่ บางต้นมีผ้าพันรอบต้นไม้และมีการนำดอกไม้ธูปเทียนมาถวายอยู่เสมอ แสดงให้เห็นถึงความผูกพันระหว่างศรัทธากับธรรมชาติที่ยังคงดำรงอยู่

ปัจจุบัน พระธาตุดินแทนได้รับการดูแลจากองค์การบริหารส่วนตำบลแสงภา และเป็นหนึ่งในเส้นทางท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของอำเภอนาแห้วที่เชื่อมโยงกับสถานที่สำคัญอื่น ๆ เช่น พระธาตุศรีสองรัก วัดโพธิ์ชัยนาพึง และอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย นักท่องเที่ยวที่มาเยือนจึงสามารถสัมผัสทั้งธรรมชาติและวัฒนธรรมท้องถิ่นได้พร้อมกัน

• จากอำเภอนาแห้ว ใช้ทางหลวงหมายเลข 2113 ไปทางบ้านเหมืองแพร่ประมาณ 2 กิโลเมตร แล้วเลี้ยวซ้ายเข้าสู่ทางหลวงหมายเลข 1268 (เส้นทางไปอุทยานแห่งชาติภูสวนทราย) อีกประมาณ 8 กิโลเมตร จะถึงบ้านแสงภา ซึ่งมีป้ายบอกทางเข้าสู่พระธาตุดินแทนชัดเจน
  เส้นทางเป็นถนนลาดยางสลับคอนกรีต ขับรถได้สะดวกจนถึงลานจอด ก่อนเดินขึ้นไปยังบริเวณองค์พระธาตุ

• หากขึ้นไปยังองค์พระธาตุ ควรถอดรองเท้าเพื่อแสดงความเคารพ

• การทำบุญ “ตักดินแทน” สามารถเตรียมดินหรือหินทรายมาเอง หรือสอบถามจากชาวบ้านในพื้นที่

• แนะนำให้มาในช่วงเช้าหรือเย็น เพื่อหลีกเลี่ยงอากาศร้อนและได้บรรยากาศสงบเหมาะแก่การทำบุญ

• ควรแต่งกายสุภาพ และรักษาความสะอาดบริเวณพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์

ค่าเข้าชม

• เข้าชมฟรี

เวลาเปิด–ปิด

• เปิดให้เข้าชมทุกวัน

• เวลา 07.00 น. – 18.00 น. (อาจเปลี่ยนแปลงตามวันสำคัญทางศาสนา)