ปรางค์สีดา (Prang Sida) หรือ ปรางค์บ้านสีดา จัดเป็นศาสนสถานในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ที่สร้างขึ้นตามคติความเชื่อของอาณาจักรขอม (เขมรโบราณ) สันนิษฐานว่ามีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 ถึง 18 ซึ่งอยู่ในช่วงสมัยศิลปะเขมรแบบบาปวนผสมผสานกับแบบนครวัดตอนต้น

โบราณสถานแห่งนี้สร้างขึ้นจากศิลาแลงเป็นวัสดุหลักทั้งหมด รวมถึงกำแพงแก้วที่ล้อมรอบองค์ปรางค์ก็ก่อด้วยศิลาแลงเช่นกัน ซึ่งบ่งชี้ถึงความนิยมในการสร้างศาสนสถานขนาดเล็กในพื้นที่อีสานใต้ตามรูปแบบของวัฒนธรรมเขมร

ลักษณะเด่นของปรางค์สีดาคือการเป็น ปรางค์องค์เดียว ที่มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีการจัดวางตำแหน่งที่หันหน้าไปทาง ทิศตะวันออก ซึ่งเป็นทิศมงคลตามคติการบูชาเทพเจ้าในศาสนาฮินดูอย่างพระอินทร์หรือพระศิวะ ตัวเรือนธาตุของปรางค์มีลักษณะเป็นแท่งทึบและมีผนังปิดทึบทั้งสี่ด้าน ทำให้แตกต่างจากปรางค์อื่นๆ ที่มักมีมุขยื่นออกมาด้านหน้าหรือมีช่องประตูให้สามารถเข้าไปภายในได้ การปิดทึบนี้อาจชี้ให้เห็นถึงการใช้งานที่เน้นการประดิษฐานรูปเคารพหรือสัญลักษณ์แทนเทพเจ้าไว้ภายในอย่างถาวร หรือเป็นปรางค์ที่สร้างเพื่อเป็นที่ระลึกมากกว่าการเป็นวิหารหลัก

บริเวณส่วนบนขององค์ปรางค์มีการประดับตกแต่งด้วยลวดลายปูนปั้นที่ยังคงหลงเหลือร่องรอยอยู่บ้าง แม้จะผุพังไปตามกาลเวลา ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงฝีมือช่างในยุคสมัยที่รุ่งเรืองนั้น ลวดลายเหล่านี้มักเป็นภาพเทพเจ้า เทพธิดา หรือลายพันธุ์พฤกษา ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของการตกแต่งศาสนสถานเขมรโบราณ นอกจากนี้ ปรางค์สีดายังถูกล้อมรอบด้วยกำแพงศิลาแลงเตี้ยๆ ซึ่งมีซุ้มประตู (โคปุระ) ที่เปิดให้เข้าได้ทางทิศตะวันออกเช่นเดียวกับตัวปรางค์ กำแพงแก้วนี้แสดงขอบเขตความศักดิ์สิทธิ์ของพื้นที่ภายใน และสะท้อนถึงการจัดผังวัดตามรูปแบบที่ได้รับอิทธิพลจากอาณาจักรขอมอย่างชัดเจน ปัจจุบันปรางค์สีดาได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ และถูกดูแลรักษาโดยกรมศิลปากร เป็นแหล่งเรียนรู้สำคัญที่บอกเล่าเรื่องราวความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ของชุมชนกับอาณาจักรเขมรโบราณในพื้นที่อีสาน

• รถยนต์ส่วนตัว: ใช้ทางหลวงหมายเลข 2 (ถนนมิตรภาพ) เส้นทางนครราชสีมา-ขอนแก่น ไปจนถึงสี่แยกสีดา (ประมาณ 84 กม. จากตัวเมืองโคราช)

• จากสี่แยกสีดา ให้เลี้ยวขวาเข้าสู่ทางหลวงหมายเลข 202 (เส้นทางไปอำเภอประทาย) ประมาณ 1.5 กิโลเมตร

• จะมีทางแยกซ้ายมือเข้าสู่วัดพระปรางค์สีดาอีกประมาณ 1.5-2 กิโลเมตร

• ควรแต่งกายสุภาพเนื่องจากตั้งอยู่ในบริเวณวัด

• เหมาะสำหรับผู้ที่สนใจประวัติศาสตร์และโบราณคดีของอาณาจักรขอม (เขมรโบราณ) ในพื้นที่อีสาน

• สามารถเที่ยวชมพร้อมกับแหล่งโบราณสถานใกล้เคียงอื่นๆ ในจังหวัดนครราชสีมาได้

ค่าเข้าชม:

• ไม่มีค่าเข้าชม

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.00–17.00 น. (เนื่องจากปรางค์สีดาตั้งอยู่ในบริเวณของวัดพระปรางค์สีดา จึงมักไม่มีการเก็บค่าเข้าชม และเวลาเปิด-ปิดจะอ้างอิงตามช่วงเวลากลางวัน ซึ่งเป็นเวลาที่นักท่องเที่ยวและผู้แสวงบุญสามารถเข้าเยี่ยมชมได้ตามปกติ)