น้ำผุดธรรมชาติบ้านท่าช้าง (Baan Tha Chang Spring) เป็นปรากฏการณ์ทางธรณีวิทยาที่โดดเด่นและเป็นเอกลักษณ์ของพื้นที่เขาใหญ่ ในอำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา ชื่อที่ชาวบ้านใช้เรียกคือ "น้ำผุด" หรือ "สระน้ำผุด" ซึ่งหมายถึงแหล่งน้ำที่ผุดขึ้นมาจากใต้พื้นดินตลอดเวลา สถานที่แห่งนี้ถูกค้นพบและพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติโดยความร่วมมือของวิสาหกิจชุมชนในพื้นที่

ที่มาทางธรณีวิทยา 

น้ำผุดนี้เป็นตัวอย่างคลาสสิกของ ตาน้ำบาดาล (Groundwater Discharge) โดยมีที่มาจากน้ำฝนที่ตกลงบนเทือกเขาหินปูนในเขตอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ น้ำฝนเหล่านี้จะซึมผ่านชั้นดินและชั้นหินปูนลงไปใต้พื้นโลกสะสมอยู่ในชั้นหินอุ้มน้ำ (Aquifer) และผ่านกระบวนการกรองตามธรรมชาติโดยใช้เวลาหลายปี

เมื่อน้ำบาดาลสะสมเต็มที่และพบกับช่องทางแตกของชั้นหินใต้พื้นผิว (ในกรณีนี้คือรอยแยกของหินปูน) น้ำก็จะถูกแรงดันธรรมชาติผลักดันให้ผุดขึ้นมาสู่พื้นผิวโลกกลายเป็นบ่อน้ำพุที่ไหลต่อเนื่องตลอดปี น้ำที่ผุดขึ้นมาจึงมีความใสสะอาดเป็นพิเศษ เนื่องจากแร่ธาตุและตะกอนต่างๆ ถูกกรองออกไปแล้ว นอกจากนี้ การที่น้ำมีคุณสมบัติเป็นด่างสูง (High pH) และมีแร่ธาตุสำคัญอย่างแคลเซียมคาร์บอเนตในปริมาณมาก ทำให้เมื่อแสงตกกระทบจึงเกิดปรากฏการณ์การหักเหของแสงที่งดงาม จนน้ำมีสีฟ้าอมเขียว หรือสีครามแกมมรกตที่สวยงามคล้ายกับสระมรกต

การพัฒนาสู่แหล่งท่องเที่ยวชุมชน

ในอดีต น้ำผุดแห่งนี้เป็นเพียงแหล่งน้ำตามธรรมชาติที่ชาวบ้านใช้ในการอุปโภคบริโภคและทำการเกษตร ต่อมาได้เริ่มเป็นที่รู้จักในหมู่นักเดินทางและนักท่องเที่ยวธรรมชาติ จนกระทั่งมีการจัดตั้ง วิสาหกิจชุมชน ในท้องถิ่นขึ้นมาเพื่อบริหารจัดการและพัฒนาพื้นที่ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน การจัดการของชุมชนช่วยให้รักษาสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติและคุณภาพน้ำให้คงความใสสะอาดไว้ได้

ชุมชนได้จัดให้มีพื้นที่สำหรับกิจกรรมที่หลากหลาย เช่น การล้อมรอบบริเวณที่เป็นตาน้ำหลักและสระน้ำขนาดใหญ่สำหรับการเล่นน้ำและพายเรือคายัคอย่างปลอดภัย มีการจัดสร้างเส้นทางเดินเท้าและสะพานไม้เพื่อให้เข้าถึงจุดชมวิวได้อย่างสะดวกสบาย พร้อมทั้งจัดเตรียมสิ่งอำนวยความสะดวกพื้นฐาน เช่น ร้านอาหาร ร้านค้า และลานจอดรถ ซึ่งรายได้ส่วนใหญ่จากการบริการเหล่านี้จะถูกนำกลับมาบำรุงรักษาพื้นที่น้ำผุดและพัฒนาชุมชน

น้ำผุดแห่งนี้จึงไม่เพียงแต่เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่โดดเด่นด้านความสวยงามทางธรรมชาติเท่านั้น แต่ยังเป็นตัวอย่างความสำเร็จของการบริหารจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน ที่สามารถสร้างสมดุลระหว่างการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติอันเป็นเอกลักษณ์กับการสร้างรายได้แก่คนในท้องถิ่น ทำให้สระน้ำผุดเป็นสถานที่ที่นักท่องเที่ยวสามารถสัมผัสความงามของธรรมชาติที่ยังคงความบริสุทธิ์และสงบเงียบได้ไม่ไกลจากแหล่งท่องเที่ยวหลักของเขาใหญ่

มาจากแยกมิตรภาพ-ธนรัชต์

• จากแยกผ่าน The Smoke House มุ่งหน้าไปทาง Palio, อช. เขาใหญ่ จับระยะทางประมาณ 15 กิโลเมตรจากแยกมิตรภาพ มองหาซอยทางซ้ายมือที่มีป้ายมอม่วนหลาย, น้ำพุธรรมชาติ (กม 15) ให้เลี้ยวซ้ายเข้าไปในซอย แล้ววิ่งไปทางซ้าย (ย้ำว่าซอยทางซ้ายนะครับ ถ้าไปซอยทางขวาจะเป็นซอยของ เบลล์วิลล่า รีสอร์ท & มอม่วนหลาย) ขับตรงไปประมาณ 600 เมตร จะเจอที่จอดรถน้ำผุด? จอดฟรีไม่เสียเงิน ถ้าขับรถเลยไปจนเจอ Palio แสดงว่าเลยแล้วครับ ทางเข้าน้ำผุดจะอยู่ก่อนถึง Palio ประมาณ 1 กิโลเมตร

มาจากทางขึ้นเขาใหญ่ ฝั่งปากช่อง

• ขับมาทางถนนธนรัชต์มุ่งหน้าไปแยกมิตรภาพ ประมาณ 7 กิโลเมตรจะเจอกับ Palio จากนั้นให้ขับช้าๆ มองทางขวามือหาซอยที่มีป้ายมอม่วนหลาย, น้ำพุธรรมชาติ (กม 15) ให้เลี้ยวขวาเข้าไปในซอย แล้ววิ่งไปทางซ้าย (ย้ำว่าซอยทางซ้ายนะครับ ถ้าไปซอยทางขวาจะเป็นซอยของ เบลล์วิลล่า รีสอร์ท & มอม่วนหลาย) ขับตรงไปประมาณ 600 เมตร จะเจอที่จอดรถน้ำผุด

• ชุดสำหรับเล่นน้ำ: เตรียมชุดว่ายน้ำหรือเสื้อผ้าสำหรับเล่นน้ำ/เปลี่ยน เนื่องจากสามารถลงเล่นน้ำในบ่อส่วนใหญ่ได้

• ชูชีพ: หากไม่ชำนาญการว่ายน้ำ ควรขอรับหรือนำชูชีพมาด้วย เนื่องจากบางบ่ออาจมีความลึก

• ข้อควรระวังเรื่องน้ำ: แม้น้ำจะใสแต่น้ำผุดมีฤทธิ์เป็นด่างสูงเพราะมีแคลเซียมคาร์บอเนตสูง ห้ามนำน้ำขึ้นมาดื่ม

• หลีกเลี่ยงช่วงวันหยุดยาว: สถานที่นี้ได้รับความนิยมอย่างมาก ควรหลีกเลี่ยงการเดินทางมาในวันหยุดนักขัตฤกษ์หรือวันหยุดสุดสัปดาห์หากไม่ต้องการความแออัด

ค่าเข้าชม:

ค่าเข้าชมสถานที่:

• ฟรี ไม่มีค่าใช้จ่าย (ผู้เข้าชมสามารถเข้าชมและเล่นน้ำได้ฟรี)

ค่าจอดรถ:

• ประมาณ 20 บาท ต่อคัน (สำหรับรถยนต์ส่วนตัว)

ค่าบริการพายเรือคายัค:

• 30 นาที: ประมาณ 100 บาท ต่อท่าน

• 1 ชั่วโมง: ประมาณ 170 บาท ต่อท่าน (ราคานี้มักจะรวมเสื้อชูชีพและประกันอุบัติเหตุเบื้องต้น)

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดบริการทุกวัน: เวลา 08.30 น. – 16.30 น.