เขาแผงม้า หรือในชื่อเต็มคือ เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาแผงม้า (Khao Phaeng Ma Wildlife Sanctuary) ตั้งอยู่ในพื้นที่ของอำเภอวังน้ำเขียว จังหวัดนครราชสีมา ถือเป็นพื้นที่อนุรักษ์ธรรมชาติที่มีความสำคัญทางนิเวศวิทยาอย่างยิ่งยวด เนื่องจากเป็นส่วนหนึ่งของรอยต่อผืนป่าตะวันตกของไทย ซึ่งเชื่อมโยงระหว่างอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่และอุทยานแห่งชาติทับลาน ทำให้เป็นหนึ่งในพื้นที่ป่าที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง และเป็นแหล่งพักพิงที่สำคัญสำหรับสัตว์ป่าขนาดใหญ่หลายชนิด

ในอดีต พื้นที่บริเวณเขาแผงม้าเคยประสบปัญหาการบุกรุกป่าและการทำลายทรัพยากรธรรมชาติอย่างหนัก จนกลายเป็น "เขาหัวโล้น" ทำให้ระบบนิเวศเสียหายและสัตว์ป่าลดจำนวนลงอย่างมาก อย่างไรก็ตาม ด้วยความพยายามร่วมมือกันอย่างเข้มแข็งระหว่างมูลนิธิคุ้มครองสัตว์ป่าและพรรณพืชแห่งประเทศไทยในพระบรมราชินูปถัมภ์ ร่วมกับหน่วยงานภาครัฐและชาวบ้านในท้องถิ่น ได้มีการดำเนินโครงการฟื้นฟูและปลูกป่าอย่างต่อเนื่องและยั่งยืนเป็นเวลานานหลายปี การฟื้นฟูนี้ได้รวมถึงการจัดการแหล่งน้ำและแหล่งอาหาร ทำให้ผืนป่าบริเวณนี้กลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง ซึ่งเป็นความสำเร็จที่น่าชื่นชมในการอนุรักษ์

ปัจจุบัน เขาแผงม้ากลับมาเป็นที่รู้จักในฐานะบ้านของ "ฝูงกระทิงป่า" ที่มีขนาดใหญ่และสมบูรณ์ที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย กระทิงป่าเหล่านี้เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองที่ใกล้สูญพันธุ์ และการที่นักท่องเที่ยวสามารถมาเฝ้าชมพวกมันออกมาหากินในทุ่งหญ้าบริเวณจุดสกัดเขาสูงได้อย่างใกล้ชิด (แต่ต้องอยู่ในระยะปลอดภัยตามที่เจ้าหน้าที่กำหนด) ถือเป็นประสบการณ์ที่หาได้ยากและน่าประทับใจอย่างยิ่ง นอกจากกระทิงแล้ว ที่นี่ยังเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าอื่นๆ เช่น เก้ง กวาง นกนานาชนิด และสัตว์เลื้อยคลานต่างๆ ที่เป็นส่วนหนึ่งของห่วงโซ่อาหารในระบบนิเวศป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ

เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาแผงม้าไม่ได้มีดีแค่การชมกระทิง แต่ยังเป็นจุดชมวิวที่สวยงาม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงฤดูหนาว ที่นี่จะกลายเป็นจุดชมทะเลหมอกที่สวยจับใจในยามเช้า และนักท่องเที่ยวที่มาพักค้างแรมแบบกางเต็นท์จะได้รับอากาศบริสุทธิ์และสัมผัสความเย็นสบายตลอดทั้งปี การท่องเที่ยวที่นี่จึงเน้นไปที่การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ที่ส่งเสริมการเรียนรู้ควบคู่ไปกับการเคารพและอนุรักษ์วิถีชีวิตของสัตว์ป่าและธรรมชาติอย่างยั่งยืน

รถยนต์ส่วนตัว:

• จากกรุงเทพฯ: ใช้เส้นทางถนนสาย 304 (กบินทร์บุรี-วังน้ำเขียว) จากสี่แยกกบินบุรีใหม่ ขับไปตามเส้นทางจนถึงบริเวณศาลเจ้าพ่อหลวงราช ก่อนถึงตลาด 79 อำเภอวังน้ำเขียว แล้วเลี้ยวซ้าย (หรือจากตลาด 79 เลี้ยวขวาตามป้าย) เข้าไปอีกประมาณ 8-11 กิโลเมตร

• จากนครราชสีมา: ใช้เส้นทางปักธงชัย-วังน้ำเขียว ตามทางหลวงหมายเลข 304 จนถึงตลาด 79 แล้วเลี้ยวขวา (ตามป้าย)

• ช่วงเวลาชมกระทิงที่ดีที่สุด: ช่วงบ่ายแก่ถึงช่วงเย็น (ประมาณ 16:00 น. เป็นต้นไป) เป็นช่วงที่กระทิงออกมาหากิน

• อุปกรณ์ที่ควรเตรียม: ควรเตรียมกล้องส่องทางไกลเพื่อชมกระทิงอย่างชัดเจน และไม้ตียุง/ยากันแมลง

• ข้อควรระวัง: กระทิงเป็นสัตว์ป่าขนาดใหญ่ นักท่องเที่ยวต้องปฏิบัติตามคำแนะนำของเจ้าหน้าที่อย่างเคร่งครัด ห้ามเข้าใกล้ฝูงกระทิงโดยเด็ดขาด และไม่ส่งเสียงดังรบกวนสัตว์ป่า

• การพักแรม: หากต้องการกางเต็นท์ ควรเตรียมอุปกรณ์มาให้พร้อม เนื่องจากที่นี่ไม่มีบ้านพักหรือสิ่งอำนวยความสะดวกอื่นๆมากนัก

ค่าเข้าชม:

• คนไทย (ผู้ใหญ่): 20 บาท

• คนไทย (เด็ก): 10 บาท

• ชาวต่างชาติ (ผู้ใหญ่): 200 บาท

• ชาวต่างชาติ (เด็ก): 100 บาท

• ค่ากางเต็นท์: ประมาณ 50 บาท/คืน/หลัง (สำหรับผู้ที่ต้องการพักค้างแรม)

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08:30 น. - 18:00 น.

หมายเหตุ: เวลา 18:00 น. เป็นเวลาปิดทำการของจุดสกัดเขาสูง อย่างไรก็ตาม หากนักท่องเที่ยวต้องการชมกระทิงอย่างเต็มที่ ควรเดินทางไปถึงในช่วงบ่ายๆ (ประมาณ 16:00 น. เป็นต้นไป) ซึ่งเป็นช่วงที่กระทิงมักจะออกมาหากินมากที่สุด

แนะนำให้ตรวจสอบข้อมูลล่าสุด หรือติดต่อสอบถามไปยังเจ้าหน้าที่ของเขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาแผงม้าโดยตรง ก่อนการเดินทาง เพื่อยืนยันเวลาทำการและอัตราค่าธรรมเนียมที่อาจมีการเปลี่ยนแปลง.