พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพิมาย (Phimai National Museum) ถือเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดีที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง โดยทำหน้าที่เป็นคลังเก็บรักษา ศึกษา และจัดแสดงหลักฐานสำคัญที่ช่วยประกอบภาพการตั้งถิ่นฐาน พัฒนาการทางสังคม และความรุ่งเรืองของอารยธรรมขอมในดินแดนอีสาน โบราณวัตถุที่จัดแสดงครอบคลุมช่วงเวลานับตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์เรื่อยมาจนถึงสมัยประวัติศาสตร์ตอนปลาย โดยเน้นหนักไปที่ศิลปะเขมรในช่วงพุทธศตวรรษที่ 16–18 ซึ่งเป็นยุคที่เมืองพิมายรุ่งเรืองถึงขีดสุด การจัดแสดงแบ่งออกเป็นหลายส่วนอย่างเป็นระบบเพื่อนำเสนอเรื่องราวแบบเป็นลำดับ

ส่วนจัดแสดงหลักในอาคารชั้นล่างมุ่งเน้นไปที่ ศิลปะและสถาปัตยกรรมเขมร ที่พบในลุ่มน้ำมูล-ชี โดยเฉพาะวัตถุที่มาจากอุทยานประวัติศาสตร์พิมาย และปราสาทสำคัญใกล้เคียง เช่น ปราสาทพนมวัน และปราสาทเมืองแขก ไฮไลท์ของส่วนนี้คือการจัดแสดง ทับหลัง และ หน้าบัน ที่แกะสลักอย่างวิจิตรบรรจง ซึ่งสะท้อนถึงคติความเชื่อและเทพปกรณัมตามศาสนาฮินดูและพุทธมหายานที่รุ่งเรืองในภูมิภาคนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ทับหลังที่มีการจำหลักภาพที่แสดงถึงความผูกพันกับวรรณคดีและเทพเจ้า เช่น พระนารายณ์บรรทมสินธุ์ และฉากสำคัญในมหากาพย์รามายณะ นอกจากนี้ ยังมีการจัดแสดง เสาประดับกรอบประตู และ ประติมากรรมรูปเคารพ ต่างๆ ทั้งรูปพระพุทธรูปปางนาคปรก พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร และเทวรูปต่างๆ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงรูปแบบศิลปะที่ผสมผสานอิทธิพลจากอาณาจักรขอมยุคต่างๆ อย่างชัดเจน

ในส่วนชั้นบนของอาคาร เป็นการนำเสนอเรื่องราวของ รากฐานทางสังคมและวัฒนธรรม โดยเริ่มต้นจากการค้นพบหลักฐานจากแหล่งโบราณคดีในยุคก่อนประวัติศาสตร์ เช่น เครื่องมือเครื่องใช้ เครื่องปั้นดินเผา และโครงกระดูกที่บ้านโนนวัด ซึ่งเผยให้เห็นถึงวิถีชีวิต ความเชื่อ และความซับซ้อนของสังคมยุคแรกเริ่มในแถบนี้ ก่อนที่จะพัฒนาเข้าสู่ยุคประวัติศาสตร์ที่มีการรับอิทธิพลของอินเดียและอาณาจักรขอม การจัดแสดงในส่วนนี้จึงเป็นการเชื่อมโยงให้เห็นภาพรวมของพัฒนาการทางวัฒนธรรมในพื้นที่อีสานใต้ทั้งหมด โดยมีวัตถุจัดแสดงที่โดดเด่นอีกชิ้นคือ ประติมากรรมรูปพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ซึ่งเป็นกษัตริย์ผู้ทรงอิทธิพลในช่วงที่ปราสาทพิมายได้รับการบูรณะและปรับเปลี่ยนคติความเชื่อให้เป็นพุทธมหายาน ประติมากรรมนี้เป็นหลักฐานชิ้นสำคัญที่แสดงถึงการเคารพกษัตริย์ในฐานะเทวราชาหรือพระโพธิสัตว์

โบราณวัตถุทั้งหมดในพิพิธภัณฑ์แห่งนี้มิได้เป็นเพียงศิลปวัตถุ แต่เป็นหลักฐานทางกายภาพที่เล่าเรื่องราวการเดินทางของอารยธรรมจากจุดเริ่มต้นที่เรียบง่ายไปสู่ความยิ่งใหญ่และซับซ้อนในยุคอาณาจักรโบราณ ทำให้ผู้เข้าชมสามารถเข้าใจถึงความสำคัญของเมืองพิมายในฐานะ เมืองท่านานาชาติ ที่เป็นจุดเชื่อมต่อการค้าและวัฒนธรรมระหว่างลุ่มน้ำเจ้าพระยากับดินแดนอีสานและอาณาจักรขอมได้อย่างลึกซึ้ง

• รถยนต์ส่วนตัว: ใช้ทางหลวงหมายเลข 2 (ถนนมิตรภาพ) มุ่งหน้าสู่จังหวัดนครราชสีมา จากนั้นเข้าสู่ทางหลวงหมายเลข 206 (โคราช-พิมาย) มุ่งหน้าเข้าอำเภอพิมาย พิพิธภัณฑ์ฯ ตั้งอยู่ใกล้กับอุทยานประวัติศาสตร์พิมาย

• รถโดยสารสาธารณะ: นั่งรถโดยสารจากสถานีขนส่งกรุงเทพฯ มาลงที่สถานีขนส่งนครราชสีมา (โคราช) แล้วต่อรถโดยสารสาย นครราชสีมา - พิมาย

• ควรวางแผนเข้าชมควบคู่ไปกับ อุทยานประวัติศาสตร์พิมาย ซึ่งอยู่ใกล้กัน เพื่อให้เห็นภาพรวมของโบราณสถานและโบราณวัตถุที่สัมพันธ์กัน

• ควรเผื่อเวลาอย่างน้อย 1-2 ชั่วโมงสำหรับการชมรายละเอียดการจัดแสดงภายใน เนื่องจากมีโบราณวัตถุชิ้นสำคัญจำนวนมาก

• โทรสอบถามข้อมูลล่วงหน้า (0 4447 1167) เพื่อตรวจสอบสถานะการเปิดให้บริการ เนื่องจากอาจมีการปิดปรับปรุงบางส่วน

ค่าเข้าชม:

• ชาวไทย: 20 บาท

• ชาวต่างชาติ: 100 บาท

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 09.00 - 16.00 น. (ไม่เว้นวันหยุดราชการและวันหยุดนักขัตฤกษ์)