ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง ลำปาง ตั้งอยู่บริเวณหน้าศาลากลางจังหวัดลำปางด้านตะวันตกเฉียงใต้ หลักเมืองทำด้วยไม้สัก สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นเมื่อร้อยกว่าปีมาแล้ว และยังเป็นที่ประดิษฐานหลวงพ่อดำ พระพุทธรูปศักดิ์สิทธื์ของชาวจังหวัดลำปาง

โดยภายในศาลหลักเมือง จะมีหลักเมืองอยู่ 3 ต้น แต่ละต้นเป็นเสาไม้เนื้อแข็งขนาดหนึ่งคนโอบถากปลายแหลม ประดิษฐานอยู่ตามมุมต่างๆ ซื่งทั้งสามต้นจะมีประวัติความเป็มาต่างกัน ดังนี้

• • เสาหลักที่ 1 นำมาจากวัดปงสนุก สร้างขึ้นประมาณ ปี พ.ศ. 2400 ในสมัยเจ้าวรญาณรังษี
  • เสาหลักที่ 2 สร้างขึ้น ในปี พ.ศ. 2416 สมัยพระเจ้าพรหมภิพงษ์ธาดา
  • เสาหลักที่ 3 นำมาจากบรเวณตลาดราชวงศ์ ข้างคุ้มราชวงศ์เก่า(ในอดีตบรเวณนี้เป็นท่าน้ำ) สร้างขึ้น ในปี พ.ศ. 2429 สมัยเจ้านรนันท์ไชยชวลิต

ต่อมาในปี พ.ศ. 2440 เมื่อสร้างศาลากลางจังหวัดขึ้น ได้นำหลักเมืองมาไว้ที่บริเวณหน้าศาลากลาง และได้มีการสร้างมณฑปครอบหลักเมืองทั้งสามในปี พ.ศ. 2511 เปิดทุกวันเวลา 06.00-18.00 น.

ใกล้เคียงกันยังมี พระพุทธนิรโรคันตรายชัยวัฒน์จตุรทิศ เป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ ขนาดหน้าตักกว้าง 49 นิ้ว ประดิษฐานอยู่ในอาคารทรงไทยจัตุรมุข ใกล้กับศาลหลักเมือง ซื่งในหลวงทรงเททองหล่อด้วยพระองค์เอง ในปี พ.ศ. 2509 หลังจากผ่านการปลุกเสกเบิกพระเนตรแล้ว จึงพระราชทานไปประดิษฐานยังทิศทั้งสี่ของประเทศไทย

โดยชาวจังหวัดลำปางจะเรียกพระพุทธรูปองค์นี้ว่า หลวงพ่อดำ เพราะสร้างจากโลหะผสมแล้วรมดำทั้งองค์ เหตุผลที่ไม่มีการปิดทองเหมือนพระพุทธรูปองค์อื่นๆเพราะในหลวงทรงหล่อขึ้น เพื่อเป็นการระลึกถึงสมเด็จพระนเรศวรมหาราชหรือพระองค์ดำ เนื่องจากพระองค์ท่านมีพระฉวีดำคล้ำ

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ : ททท. สำนักงานเชียงใหม่ (สำนักงานชั่วคราว)(เชียงใหม่,ลำพูน,ลำปาง) 053-276140-2