พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร (Chumphon National Museum) ก่อตั้งขึ้นตามแนวคิดของจังหวัดชุมพร ร่วมกับกรมศิลปากร เพื่อเป็น ศูนย์กลางการเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของชาวชุมพร โดยจังหวัดได้มอบพื้นที่บริเวณ เขาสามแก้ว ตำบลนาชะอัง อำเภอเมืองชุมพร จำนวนประมาณเจ็ดไร่ ให้กรมศิลปากรจัดตั้งพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ในปี พ.ศ. 2537

โครงการก่อสร้างเริ่มต้นในปีงบประมาณ พ.ศ. 2539–2540 ใช้งบประมาณกว่า 50 ล้านบาท และเปิดให้บริการอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 30 เมษายน พ.ศ. 2542 โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณจาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินมาเปิดพิพิธภัณฑสถานแห่งนี้

อาคารพิพิธภัณฑ์เป็นอาคาร 2 ชั้น ออกแบบโดยสถาปนิก อุดม สกุลพาณิชย์ ผสมผสานสถาปัตยกรรม พื้นถิ่นภาคใต้ กับ สถาปัตยกรรมร่วมสมัย ได้อย่างลงตัว ให้ความรู้สึกทั้งเรียบง่ายและสง่างาม สอดคล้องกับอัตลักษณ์ของท้องถิ่น

ภายในพิพิธภัณฑ์แบ่งพื้นที่จัดแสดงออกเป็น 8 ส่วนหลัก ได้แก่

• ธรรมชาติวิทยาและภูมิประเทศของจังหวัดชุมพร แสดงสภาพภูมิศาสตร์ ระบบนิเวศ และทรัพยากรธรรมชาติของจังหวัด

• โบราณคดียุคก่อนประวัติศาสตร์ จัดแสดงหลักฐานทางโบราณคดี เช่น เครื่องมือหิน ภาชนะดินเผา และเครื่องประดับโบราณ

• ชุมชนโบราณเขาสามแก้ว แสดงโบราณวัตถุและเรื่องราวจากแหล่งโบราณคดีสำคัญของจังหวัด เช่น ลูกปัด กำไลสำริด และหลักฐานการค้าขายกับต่างประเทศ

• เมืองชุมพรในเส้นทางการค้าและเดินเรือ นำเสนอความสำคัญของชุมพรในฐานะเมืองท่าและจุดเชื่อมต่อระหว่างภูมิภาค

• พระประวัติของกรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ ถ่ายทอดเรื่องราวชีวิตและพระกรณียกิจของ “เสด็จเตี่ย” ผู้เป็นที่เคารพรักของชาวชุมพร

• พายุไต้ฝุ่นเกย์ เหตุการณ์ภัยพิบัติครั้งใหญ่ในปี พ.ศ. 2532 ที่ส่งผลกระทบอย่างหนักต่อจังหวัดชุมพร พร้อมการนำเสนอภาพและข้อมูลเชิงลึก

• สมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 และวีรกรรมยุวชนทหาร ถ่ายทอดเหตุการณ์สำคัญทางการทหารและการปกป้องแผ่นดินของชาวชุมพร

• วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น จัดแสดงศิลปวัตถุ เครื่องมือพื้นบ้าน และเรื่องราววิถีชีวิตของคนชุมพร

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ใช้เทคนิคการจัดแสดงสมัยใหม่ ทั้ง แสง สี เสียง และ สื่อมัลติมีเดียแบบอินเตอร์แอคทีฟ ทำให้ผู้เข้าชมได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์อย่างมีชีวิตชีวา และเข้าใจถึงรากเหง้าแห่งอัตลักษณ์ของเมืองชุมพรได้อย่างลึกซึ้ง ถือเป็น “ห้องรับแขกของเมืองชุมพร” ที่เปิดต้อนรับผู้มาเยือนด้วยเรื่องราวแห่งอดีตและความภาคภูมิใจของท้องถิ่น

• รถส่วนตัว: พิพิธภัณฑ์ตั้งอยู่ในบริเวณศูนย์ราชการจังหวัดชุมพร ห่างจากตัวเมืองไม่มาก สามารถใช้ถนนอาภากรหรือถนนไตรรัตน์ มีที่จอดรถสะดวกบริเวณด้านหน้าอาคาร

• รถสาธารณะ: ใช้บริการแท็กซี่หรือมอเตอร์ไซค์รับจ้างจากสถานีรถไฟชุมพร หรือสถานีขนส่งมายังศูนย์ราชการจังหวัดได้โดยตรง

• เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการเรียนรู้ ประวัติศาสตร์และรากเหง้าของจังหวัดชุมพร อย่างลึกซึ้ง

• สามารถซื้อตั๋วเข้าชมที่เคาน์เตอร์จำหน่าย หรือจองคิวเข้าชมล่วงหน้าผ่านช่องทางของพิพิธภัณฑ์ (ควรตรวจสอบข้อมูลล่าสุดก่อนเดินทาง)

• เนื่องจากเป็นสถานที่ราชการและแหล่งเรียนรู้ ควรแต่งกายสุภาพ และไม่ส่งเสียงดังภายในอาคาร

ค่าเข้าชม:

• ชาวไทย: 20 บาท (เด็ก นักเรียน นักศึกษา และผู้สูงอายุ เข้าฟรี)

• ชาวต่างชาติ: 100 บาท (ควรตรวจสอบอัตราค่าเข้าชมล่าสุด ณ จุดจำหน่าย)

เวลาเปิด-ปิด:

• วันพุธ - วันอาทิตย์ เวลา 09.00 - 16.00 น.

• ปิดทำการในวันจันทร์ - วันอังคาร และวันหยุดนักขัตฤกษ์