วัดธรรมจักรเสมาราม (Wat Thammachak Semaram) ตั้งอยู่ภายในบริเวณที่เป็นส่วนหนึ่งของ "เมืองเสมา" โบราณสถานขนาดใหญ่ในยุคทวารวดี ซึ่งมีลักษณะเป็นเมืองรูปไข่ที่ซ้อนกันสองวง จึงเป็นแหล่งโบราณคดีที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และพุทธศิลป์อย่างยิ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งองค์ "พระพุทธไสยาสน์" หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า "องค์พ่อใหญ่" ซึ่งเป็นประธานของวัดและเป็นหลักฐานชิ้นเอกที่แสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองของพุทธศาสนาในดินแดนแถบนี้เมื่อกว่าพันปีที่แล้ว

องค์พระนอนแห่งนี้มีความพิเศษอย่างยิ่ง เนื่องจากสร้างขึ้นจากหินทรายแดงหลายก้อนนำมาประกอบเข้าด้วยกันอย่างปราณีต มีความยาวถึง 13.30 เมตร และสูง 2.80 เมตร ศิลปะการสร้างมีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวแบบทวารวดีอย่างชัดเจน โดยเฉพาะส่วนพระพักตร์ที่ค่อนข้างเหลี่ยม และการห่มจีวรที่ทำเป็นริ้วเล็ก ๆ พาดเฉียง แม้ว่าพระเศียรและพระบาทจะเสียหายไปตามกาลเวลา แต่ยังคงสามารถสัมผัสได้ถึงความยิ่งใหญ่และพลังศรัทธาที่ก่อสร้างองค์พระนี้ขึ้นมาในสมัยพุทธศตวรรษที่ 13 (ประมาณปี พ.ศ. 1200) ทำให้เป็นพระนอนหินทรายที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดในประเทศที่ยังคงสภาพให้เห็นได้ในปัจจุบัน

ปัจจุบัน องค์พระนอนได้รับการบูรณะและอนุรักษ์โดยกรมศิลปากร โดยมีการสร้างศาลาครอบองค์พระไว้เพื่อป้องกันความเสียหายจากสภาพอากาศ ภายในศาลามีทางเดินไม้สร้างล้อมรอบให้ผู้เข้าชมสามารถเดินชมองค์พระได้อย่างใกล้ชิดและสำรวจรายละเอียดของการประกอบหินทราย นอกจากองค์พระนอนแล้ว บริเวณด้านหน้าพระนอนยังเป็นจุดที่เคยค้นพบ "ธรรมจักรศิลา" ซึ่งเป็นสัญลักษณ์สำคัญของอาณาจักรทวารวดี และเป็นเครื่องยืนยันว่าเมืองเสมาเคยเป็นศูนย์กลางของพระพุทธศาสนาที่รุ่งเรืองมากในอดีต

นอกจากนี้ ในพื้นที่วัดยังมีการจัดตั้ง "พิพิธภัณฑ์ขนาดเล็ก" เพื่อจัดแสดงโบราณวัตถุต่าง ๆ ที่ขุดค้นพบจากเมืองเสมาและบริเวณใกล้เคียง ซึ่งรวมถึงธรรมจักรศิลาของจริง (ส่วนหนึ่ง) และเศษชิ้นส่วนพระพุทธรูป รวมถึงวัตถุเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันของคนโบราณ การเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์นี้จึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยเสริมความเข้าใจถึงบริบททางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของวัดและเมืองเสมาโบราณได้ครบถ้วนยิ่งขึ้น การที่วัดตั้งอยู่บนเนินดินสูงทำให้เห็นทัศนียภาพของพื้นที่โดยรอบได้อย่างกว้างขวาง แสดงให้เห็นถึงชัยภูมิที่เหมาะสมในการตั้งถิ่นฐานในสมัยโบราณ

• รถยนต์ส่วนตัว: จากตัวเมืองนครราชสีมา ใช้ถนนมิตรภาพ (ทางหลวงหมายเลข 2) มุ่งหน้าไปทางอำเภอสูงเนิน เลี้ยวซ้ายเข้าถนน 2243 ไปยังตำบลเสมา ตัววัดจะอยู่บริเวณบ้านคลองขวาง

• รถโดยสาร: สามารถใช้บริการรถโดยสารประจำทางที่มุ่งหน้าไปอำเภอสูงเนิน แล้วต่อรถท้องถิ่นไปยังวัด

• ควรเข้าชมพิพิธภัณฑ์ภายในวัดเพื่อเรียนรู้ประวัติศาสตร์ของเมืองเสมาและโบราณวัตถุสำคัญ เช่น ธรรมจักรศิลา

• ควรแต่งกายสุภาพเมื่อเข้าชมวัด

• ชาวบ้านนิยมมาบนบานขอพรจากองค์พระนอน (องค์พ่อใหญ่) ในเรื่องการงานหรือความสำเร็จ สามารถสอบถามวิธีการสักการะได้จากเจ้าหน้าที่หรือชาวบ้านในพื้นที่

• ช่วงเดือนกรกฎาคมของทุกปี อาจมี "เทศกาลไหว้พระนอน" ซึ่งมีกิจกรรมและงานประเพณีท้องถิ่นให้เข้าร่วม

ค่าเข้าชม:

• ไม่เก็บค่าเข้าชม (เข้าชมฟรี)

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดทำการทุกวัน  ตั้งแต่เวลา 07.00 น. - 17.00 น.