ปราสาทเมืองเก่า (Prasat Mueang Kao) จัดอยู่ในกลุ่มโบราณสถานประเภท อโรคยาศาล (Arokayasala) ซึ่งเป็นสถานพยาบาลที่พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 มหาราชองค์สุดท้ายแห่งเมืองพระนคร โปรดให้สร้างขึ้นในดินแดนภายใต้อำนาจของอาณาจักรขอมเพื่อเป็นพุทธบูชาตามคติมหายาน โบราณสถานแห่งนี้มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 18 (ประมาณ พ.ศ. 1724–1758) และแสดงถึงความรุ่งเรืองของสถาปัตยกรรมแบบบายนอย่างชัดเจน

ผังของปราสาทประกอบด้วยองค์ประกอบหลักที่สำคัญตามแบบฉบับของอโรคยาศาลทั่วไป นั่นคือ ปรางค์ประธาน ที่ตั้งอยู่ตรงกลาง ซึ่งเป็นอาคารหลักสำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปไภษัชยคุรุ (พระพุทธเจ้าผู้ทรงเป็นแพทย์) อาคารนี้สร้างด้วยศิลาแลงเป็นหลัก สลับด้วยหินทรายในส่วนของกรอบประตูและหน้าต่าง ปรางค์ประธานหันหน้าไปยังทิศตะวันออกอันเป็นทิศมงคล และมี บรรณาลัย (Bannalai) หรือวิหารขนาดเล็กที่ใช้สำหรับเก็บรักษาคัมภีร์ศักดิ์สิทธิ์และตำรายา ตั้งอยู่บริเวณมุมด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของลานปราสาท

อาคารทั้งสองนี้ถูกล้อมรอบด้วย กำแพงแก้ว ที่สร้างด้วยศิลาแลง โดยมี โคปุระ หรือซุ้มประตูทางเข้าเพียงทิศเดียวคือทิศตะวันออก ถัดจากกำแพงแก้วออกไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ จะพบกับ สระน้ำ (บาราย) ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญตามความเชื่อขอม สระน้ำนี้สันนิษฐานว่าเป็นแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์สำหรับใช้ในพิธีกรรมและการรักษาโรคของอโรคยาศาล อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันปราสาทเมืองเก่าเหลือเพียงส่วนฐานของอาคารและกำแพงเท่านั้นที่ยังคงรูปเดิมให้เห็น โดยส่วนยอดของปรางค์ประธานได้พังทลายลงตามกาลเวลาและยังอยู่ในระหว่างการขุดแต่งและบูรณะโดยกรมศิลปากร แต่ผังโดยรวมยังคงสมบูรณ์และแสดงให้เห็นถึงการวางแผนผังแบบอโรคยาศาลได้อย่างชัดเจน การได้มาเยี่ยมชมที่นี่จึงเป็นการศึกษาประวัติศาสตร์และอารยธรรมขอมบนเส้นทางจากปราสาทพิมายสู่เมืองนครราชสีมาได้เป็นอย่างดี

• รถยนต์ส่วนตัว: จากตัวเมืองนครราชสีมา ให้ใช้ทางหลวงหมายเลข 2 (ถนนมิตรภาพ) มุ่งหน้าไปทางขอนแก่น ประมาณ 15 กิโลเมตร จะมีป้ายบอกทางให้เลี้ยวขวาเข้าสู่ถนนที่ไปยังอำเภอสูงเนิน และขับต่อไปตามทางประมาณ 5 กิโลเมตร จุดสังเกตคือบริเวณทางเข้าวัดจะมีการสร้างเป็นรูปประตูเมืองเก่า

• พิกัด: ตั้งอยู่ภายในวัดปรางค์เมืองเก่า

• การแต่งกาย: เนื่องจากตั้งอยู่ในพื้นที่วัดและเป็นโบราณสถาน ควรแต่งกายสุภาพเรียบร้อย

• เวลาเหมาะสม: ควรเยี่ยมชมในช่วงเช้าหรือเย็นเพื่อหลีกเลี่ยงความร้อนจัด

• เที่ยวคู่: สามารถแวะชมปราสาทเมืองแขกและปราสาทหินโนนกู่ที่อยู่ไม่ไกลกัน เพื่อศึกษาแหล่งโบราณสถานขอมในพื้นที่อำเภอสูงเนินอย่างครบถ้วน

ค่าเข้าชม:

• ชาวไทย: 10 บาท

• ชาวต่างชาติ: 50 บาท

• หมายเหตุ: ข้อมูลนี้อ้างอิงจากประกาศของกรมศิลปากรสำหรับการเปิดจำหน่ายบัตรเข้าชมโบราณสถานในพื้นที่ใกล้เคียง เช่น ปราสาทเมืองแขก ซึ่งอยู่ในกลุ่มแหล่งโบราณคดีเดียวกันที่อำเภอสูงเนิน

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตามเวลาทำการของโบราณสถาน/วัด (โดยทั่วไปคือช่วงเช้าถึงเย็น)