แหล่งประวัติศาสตร์เวียงเจ้าเงาะ ตั้งอยู่ที่ตำบลทุ่งยั้ง อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ บริเวณที่ตั้งเวียงเจ้าเงาะอยู่ทางด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือของมุมเมืองทุ่งยั้ง มีเนื้อที่ประมาณ 129 ไร่ 1 งาน 61 ตารางวา หรืออยู่ห่างจากวัดพระแท่นศิลาอาสน์ไปทางทิศตะวันออกประมาณ 800 เมตร

ภูมิประเทศของเวียงเจ้าเงาะนั้นเป็นที่ราบดินปนศิลาแลง บางตอนเป็นศิลาแลงล้วน ด้านทิศเหนือติดต่อกับหนองพระแลและหนองพระทัยอันเป็นที่ลุ่ม ปัจจุบันคันคูเมืองส่วนที่ขุดลงไปในศิลาแลงบางตอนตื้นเขินมาก เวียงเจ้าเงาะยังไม่มีการสำรวจขุดค้นเพื่อการศึกษาให้ละเอียดยิ่งขึ้นว่าม ความเป็นมาอย่างไร

แต่ถึงแม้กรมศิลปากรยังมิได้ขุดค้นพบเพิ่มเติมแต่มีตำนานที่สืบต่อกันมาเล่าขานกันว่า เวียงเจ้าเงาะมีฐานะเป็นเมืองลูกหลวง เช่นเดียวกับเมืองศรีสัชนาลัยของจังหวัดสุโขทัย โดยสังเกตเห็นได้จากพระบรมธาตุเมืองทุ่งยั้งในอดีตมีทรงเป็นพุ่มข้าวบิณฑ์ แต่ปัจจุบันได้บูรณะซ่อมแซมเป็นทรงลังกาครอบทรงเดิมเอาไว้ในรัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา

ชื่อเรียกในอดีต เวียงเจ้าเงาะ เวียงเท้าสามล ตรีสมบูรณ์ ทุ่งยั้ง ศรีนพวงศ์ กัมโพชนคร ธรรมบาลนคร ลักษณะผังเมือง เป็นเมืองรูปไข่ มีคูเมือง 3 ชั้นกำแพงเจาะลงไปถึงคูเมืองชั้นที่ 3 มีคูล้อมรอบ(กำแพง) คูเมืองชั้นนอกก่อด้วยศิลาแลง ชั้นสองก่อด้วยอิฐ ชั้นสามก็ด้วยศิลาแลง

โบราณวัตถุ ที่ค้นพบ

กำไลหิน โครงกระดูก แหวนสำริด แหวนหิน สร้อยทำจากลูกปัด ลูกปัดโบราณ ลูกปัดสำริด กลองมโหระทึกแขก กลองมโหระทึกละว้า พร้าสำริด มีดสำริด ถ้วยชามสังคโลก ภาชนะดินเผาไม่เคลือบ ภาชนะดินเผาเคลือบสี

โบราณสถานที่ค้นพบ

บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ หรือบ่อน้ำทิพย์ 18 บ่อ วัดพระบรมธาตทุ่งยั้ง คูเมืองเก่า 3 ชั้น การเดินทาง ไปตามทางหลวงหมายเลข 102 ประมาณ 3 กิโลเมตรเศษ เห็นป้ายบอกทางแยกเข้าเวียงเจ้าเงาะทางด้านขวามือ การเดินทางสะดวกปลอดภัย

ส่วนคันคูเมืองด้านที่เป็นคันดินถูกราษฎรบุกรุกทำลาย พื้นที่ในบริเวณคูเมืองด้านในและในคูเมืองมีต้นไม้ต้นหญ้าขึ้นรก บางส่วนของพื้นที่ในบริเวณเวียงเจ้าเงาะมีราษฏรจับจองปลูกพืชทำมาหากิน แม้ว่าจะเป็นบริเวณที่กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแต่ไม่มีผู้รับผิดชอบดูแลอย่างใกล้ชิดนับวันจะเสื่อมโทรมไป

*ขอบคุณข้อมูลจาก วิกิพีเดีย*

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ : สำนักงานการท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดอุตรดิตถ์ 055-414924 , 055-440680
ททท.สำนักงานแพร่(แพร่,น่าน,อุตรดิตถ์) 054-521127