ประตูชุมพล (Chumphon Gate) ไม่ได้เป็นเพียงประตูเมืองเก่าแก่ แต่ยังเป็นศูนย์กลางทางประวัติศาสตร์ โหราศาสตร์ และจิตวิญญาณของจังหวัด นครราชสีมา (โคราช)

ประวัติศาสตร์การก่อสร้างและผังเมือง

ยุคสมัย: สร้างขึ้นในสมัย สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ราวปี พ.ศ. 2199 เมื่อพระองค์มีพระราชโองการให้ย้ายเมืองและสร้างกำแพงเมืองขึ้นใหม่

ผังเมืองแบบตะวันตก: ผังเมืองนครราชสีมามีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยได้รับอิทธิพลจาก วิศวกรชาวฝรั่งเศส ที่เข้ามาในรัชสมัยนั้น ซึ่งทำให้ผังเมืองมีเอกลักษณ์แตกต่างจากเมืองอื่นๆ ในสมัยอยุธยา

• ประตูทั้งสี่: เมืองโคราชในอดีตมีประตูเมือง 4 ทิศ (ตามหลักไสยศาสตร์) โดยมีชื่อและความหมายดังนี้:

• ทิศเหนือ: ประตูพลแสน

• ทิศตะวันออก: ประตูพลล้าน (ปัจจุบันสร้างขึ้นใหม่)

• ทิศใต้: ประตูไชยณรงค์ (ปัจจุบันสร้างขึ้นใหม่)

• ทิศตะวันตก: ประตูชุมพล (ประตูเดิมที่ยังคงอยู่)

ความหมายของชื่อ: ชื่อ ชุมพล มาจากคำว่า "ชุมนุมพล" หมายถึงเป็นประตูที่ใช้เป็นจุดรวมพลของทหารก่อนการออกศึกสงคราม

ลักษณะสถาปัตยกรรมและวัสดุ

• รูปลักษณ์: ประตูชุมพลเป็นประตูเมืองเดียวที่ยังคงรักษารูปลักษณ์เดิมไว้ได้ มีการบูรณะเพิ่มเติมเพียงเล็กน้อย ตัวประตูสร้างด้วย ศิลาแลง ก้อนใหญ่ผสมกับ อิฐ

• หอรบ: เหนือซุ้มประตูมี หอรบ (ป้อมเชิงเทิน) ซึ่งเป็นอาคารที่สร้างด้วยไม้ ใช้สำหรับเฝ้าระวังภัยและเป็นจุดสังเกตการณ์ของทหาร แสดงให้เห็นถึงรูปแบบสถาปัตยกรรมป้อมปราการในสมัยอยุธยา

ความผูกพันกับท้าวสุรนารี (ย่าโม)

• จุดเชื่อมโยง: ประตูชุมพลมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อประวัติศาสตร์เมืองโคราช เพราะตั้งอยู่ด้านหลัง อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี (ย่าโม) วีรสตรีผู้กอบกู้เมืองโคราชจากทัพเจ้าอนุวงศ์

• ทิศทางสู้รบ: เชื่อกันว่าทัพของย่าโมได้ทำการต่อสู้และขับไล่ทัพของเจ้าอนุวงศ์โดยใช้ทิศทางของประตูเมืองด้านทิศตะวันตกนี้เป็นแนวทางในการดำเนินการยุทธศาสตร์

ความเชื่อและพิธีกรรม "ลอดประตูชุมพล"

ประตูชุมพลไม่เพียงแต่เป็นโบราณสถาน แต่ยังเป็น ประตูแห่งความเชื่อ ที่มีพิธีกรรมสำคัญของชาวโคราช:

• ลอดประตู 1 ครั้ง: เชื่อว่าผู้ที่ได้ลอดผ่านซุ้มประตูชุมพลไปแล้ว จะได้กลับมายังโคราชอีกครั้ง (คนต่างถิ่นนิยมทำ)

• ลอดประตู 3 ครั้ง: เชื่อว่าจะได้คู่ครองเป็นชาวโคราช

อนึ่ง ประตูชุมพล ทางกรมศิลปากร ได้ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณวัตถุสถานแห่งชาติ เมื่อวันที่ 3 มกราคม พ.ศ. 2480และ กำแพงเมืองโคราช ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณวัตถุสถานแห่งชาติ เมื่อวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2479

ด้วยเหตุนี้ ประตูชุมพลจึงเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ผู้คนแวะเวียนมาสักการะและทำพิธีลอดประตูอย่างสม่ำเสมอ เป็นการผสมผสานระหว่างประวัติศาสตร์ชาติกับประเพณีท้องถิ่นที่สืบทอดมาอย่างยาวนาน

• ตั้งอยู่ในใจกลางเมืองนครราชสีมา บริเวณด้านหลังอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี สามารถเดินทางด้วยรถยนต์ส่วนตัว หรือรถโดยสารสาธารณะ (รถสองแถว) ในตัวเมืองได้

• ช่วงเวลาที่แนะนำ: ช่วงเช้าตรู่หรือเย็น เพื่อหลีกเลี่ยงแสงแดด และชมความสวยงามเมื่อมีการเปิดไฟส่องสว่างในยามค่ำคืน

• กิจกรรม: นิยมมาสักการะอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี (ย่าโม) ก่อน แล้วเดินมาลอดประตูชุมพลเพื่อความเป็นสิริมงคล

• รอบบริเวณ: บริเวณใกล้เคียงมีตลาดและร้านค้าขายของฝากและร้านอาหารท้องถิ่น

ค่าเข้าชม:

• ไม่มีค่าเข้าชม

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เปิดให้เข้าชมและลอดประตูได้ ตลอด 24 ชั่วโมง เที่ยวได้ทุกฤดู อยู่ตรงข้ามอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี