วัดติโลกอาราม กว๊านพะเยา (Wat Tilok Aram, Kwan Phayao) หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า สันธาตุกลางน้ำ และ สันธาตุบวกสี่แจ่ง วัดติโลกอารามสร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าติโลกราช กษัตริย์ลำดับที่ 9 แห่งราชวงศ์มังราย โดยพระยายุทธิษฐิระ เจ้าเมืองพะเยาในขณะนั้น ได้ก่อสร้างขึ้นราวปี พ.ศ. 2019-2029 เพื่อถวายพระเกียรติแด่พระเจ้าติโลกราช

ประวัติใต้น้ำและปูชนียวัตถุ

• เดิมวัดตั้งอยู่บริเวณบวกสี่แจ่ง ต่อมาใน พ.ศ. 2482-2484 กรมประมงสร้างประตูกั้นน้ำจนเกิดกว๊านพะเยา ทำให้โบราณสถานและชุมชนจมอยู่ใต้น้ำกว่า 68 ปี

• ใน พ.ศ. 2550 พบศิลาจารึกอักษรฝักขาม ยืนยันผู้สร้างวัดคือพระยายุทธิษฐิระ และเชื่อมโยงประวัติศาสตร์พะเยากับล้านนาและสุโขทัย

• หลวงพ่อศิลา พระพุทธรูปหินทรายปางมารวิชัย ศิลปะเชียงแสนผสมสุโขทัย ถูกอัญเชิญประดิษฐาน ณ แท่นบูชากลางน้ำ

ประเพณีและกิจกรรม

• ประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำจัดขึ้นในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 3 วัน ได้แก่ วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา

• ผู้เข้าร่วมจะนั่งเรือพายหรือเรือไฟประดับโคมเล็ก ๆ รอบวัด ขณะที่พระสงฆ์สวดมนต์และสาธยายธรรม

• เป็นประเพณีเดียวในโลกที่จัดเวียนเทียนกลางน้ำ ทำให้เกิดบรรยากาศศักดิ์สิทธิ์และงดงามยามค่ำคืน

กิจกรรมทางศาสนาและชุมชน

• การทำบุญตักบาตรในช่วงเช้า ชาวบ้านและนักท่องเที่ยวสามารถถวายอาหารพระสงฆ์บนเรือหรือฝั่งวัด

• การสวดมนต์หมู่และฟังธรรมเทศนา โดยเฉพาะในวันสำคัญทางศาสนา

• การจัดกิจกรรมให้ความรู้เกี่ยวกับประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรมของวัด

เทศกาลและงานประเพณีเสริม

• การประดับโคมและธงสีสันสวยงามรอบวัดในช่วงเทศกาล

• การสาธิตวิถีชีวิตและงานฝีมือท้องถิ่น เช่น การทำเครื่องบูชาเล็ก ๆ สำหรับเวียนเทียน

• นักท่องเที่ยวสามารถร่วมกิจกรรมและชมการแสดงศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น

ความพิเศษและเอกลักษณ์

• ประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำเป็นจุดเด่นดึงดูดนักท่องเที่ยวและผู้ศรัทธาจากทั่วประเทศ

• สร้างความตระหนักถึงความสำคัญของการรักษาโบราณสถานและน้ำในชุมชน

• จุดขึ้นเรือ: ท่าเรือบริเวณวัดติโลกอาราม หรือ ชมรมเรือพายแจวกว๊านพะเยา ริมถนนเลียบกว๊านพะเยา (ใกล้กับอนุสาวรีย์พ่อขุนงำเมือง)

• บริการเรือ: มีเรือพายบริการไปยังวัดทุกวัน เวลาบริการ: โดยทั่วไปตั้งแต่ 07:00 น. ถึง 17:00 น. (บางแหล่งระบุถึง 19:00 น. ควรตรวจสอบอีกครั้ง)

• ค่าบริการ: ประมาณ 20 – 50 บาทต่อคน (ราคาอาจเปลี่ยนแปลงตามประเภทเรือและการบริการ)

• ระยะเวลาเดินทาง: ใช้เวลาล่องเรือไป-กลับประมาณ 15-30 นาที

• ช่วงเวลาที่ควรเยี่ยมชมคือช่วงเช้าตรู่เพื่อสัมผัสหมอกและบรรยากาศสงบ หรือช่วงเย็นเพื่อชมพระอาทิตย์ตกเหนือกว๊านพะเยา

• สำหรับวันสำคัญควรตรวจสอบปฏิทินประเพณีทางพุทธศาสนา

• การแต่งกายควรสุภาพตามธรรมเนียมการเข้าวัด

• การติดต่อชมรมเรือพายแจวกว๊านพะเยา โทร. 08 9433 7311

ค่าเข้าชม:

• ไม่เสียค่าเข้าชม (เสียเฉพาะค่าบริการเรือข้ามไปวัด)

เวลาเปิด-ปิด:

• เวลาบริการเรือ: ทุกวัน 07:00 – 17:00 น. (ควรสอบถามรอบสุดท้ายก่อนเดินทาง)

• ตัววัด: เปิดให้สักการะในช่วงเวลาที่มีบริการเรือ