วัดหลวงราชสัณฐาน เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย มีประวัติยาวนาน เดิมสร้างโดย “คนหลวง” (ฝ่ายราชการ) เป็นศูนย์บัญชาการสร้างเมืองพะเยา จึงเรียกว่า วัดหลวง ภายหลัง เจ้าหลวงวงศ์ ได้บูรณะวัดร้างนี้เสร็จในปี พ.ศ. 2347

โบราณสถาน:
วัดได้รับการขึ้นทะเบียนเป็น โบราณสถาน ของกรมศิลปากร

• เจดีย์ทรงล้านนา:
  เจดีย์หลังนี้สร้างบนฐานสูง มีรูปทรงพีระมิดซ้อนชั้น สะท้อนเอกลักษณ์ล้านนาแบบดั้งเดิม โดยมี ซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูป ทั้งสี่ด้าน และยอดประดับด้วย ฉัตรทองเหลือง ลวดลายบัวคว่ำบัวหงาย มีเส้นสายละเอียดและสง่างาม เป็นตัวอย่างสถาปัตยกรรมล้านนาที่งดงามและคงทนหลายร้อยปี

• สถูปหินทรายทรงสุโขทัย:
  สถูปนี้ทำจาก หินทรายแกะสลัก ลักษณะเป็นทรงระฆังแบบสุโขทัย มีฐานสี่เหลี่ยมและยอดกลมมน ปลายยอดเจาะรูสำหรับติดฉัตร มีการแกะลวดลาย ดอกไม้และลายกนก อย่างประณีต พบเฉพาะในพื้นที่พะเยา และสะท้อนอิทธิพลศิลปะสุโขทัยที่แผ่เข้ามาในล้านนา

การอนุรักษ์งานศิลปะ:
ในปี พ.ศ. 2527 วิหารเดิมพังทลายจากพายุ ทางวัดสามารถเก็บรักษา ชิ้นส่วนจิตรกรรมบนแผ่นไม้ ของวิหารเดิม และติดตั้งในวิหารหลังใหม่ตามสถาปัตยกรรมเดิม ภาพจิตรกรรมแสดง พุทธประวัติและมหาชาติชาดก รวมถึงเรื่องราว ปรินิพพานและถวายพระเพลิงพุทธสรีระ ซึ่งหาได้ยากในจิตรกรรมล้านนา

รถยนต์ส่วนตัว / มอเตอร์ไซค์:

• ใช้ ถนนพหลโยธิน จากตัวเมืองพะเยา มุ่งหน้าไปยังวัดได้โดยตรง มี ลานจอดรถใกล้วัด สำหรับผู้มาเยือน

รถจักรยาน / เดินเท้า:

• สำหรับผู้พักใกล้ตัวเมือง สามารถ ปั่นจักรยานหรือเดินเท้า เข้าถึงวัดได้ง่าย เพราะอยู่ใจกลางเมืองพะเยา

รถสาธารณะ:

• สามารถใช้ รถสองแถวหรือแท็กซี่ จากตัวเมืองพะเยาไปยังถนนพหลโยธินหน้าวัด จากนั้นเดินเข้าไปไม่ไกล

• ควรสวมใส่รองเท้าที่สะดวกต่อการเดินชมโบราณสถาน

• ถ่ายรูปจิตรกรรมและหีบธรรมในมุมแสงดีช่วงเช้า

• เคารพสถานที่และหลีกเลี่ยงการสัมผัสวัตถุโบราณโดยตรง

• ช่วงเย็นมีบรรยากาศร่มรื่น เหมาะสำหรับนั่งพักและทำสมาธิ

• หากสนใจประวัติศาสตร์ ควรสอบถามเจ้าหน้าที่เพื่อรับข้อมูลเชิงลึก

ค่าเข้าชม:

• ฟรี

เวลาเปิด–ปิด:

• เปิดทุกวัน เวลา 06.00 – 17.00 น.