หอวัฒนธรรมนิทัศน์, วัดศรีโคมคำ (Phayao Cultural Exhibition Hall at Wat Si Khom Kham) ก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2539 โดยพระธรรมวิมลโมลี มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมและจัดแสดงศิลปวัตถุทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของเมืองพะเยา ภายในอาคาร 2 ชั้น แบ่งเป็นห้องจัดแสดง 5 ห้อง รวม 13 ส่วน เนื้อหาครอบคลุมตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์จนถึงปัจจุบัน

ประวัติศาสตร์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ของพะเยา
จัดแสดงหลักฐานทางโบราณคดีจากพื้นที่รอบกว๊านพะเยาและดอยหลวง เช่น เครื่องมือหินขัด เครื่องประดับสำริด และภาชนะดินเผา อายุราว 3,000–5,000 ปี แสดงให้เห็นว่าพื้นที่แห่งนี้มีการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์มาตั้งแต่ยุคก่อนอาณาจักร พร้อมบอกเล่ารูปแบบชีวิต การเกษตร การล่าสัตว์ และความเชื่อทางจิตวิญญาณ

การกำเนิดอาณาจักรภูกามยาว (พะเยา)
ภูกามยาว หรือเมืองพะเยา เป็นอาณาจักรโบราณที่รุ่งเรืองในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18–19 มีศูนย์กลางบริเวณกว๊านพะเยา ปกครองโดยกษัตริย์สายพญางำเมือง มีความสัมพันธ์แน่นแฟ้นกับพญามังรายแห่งล้านนาและพ่อขุนรามคำแหง นิทรรศการจัดแสดงศิลาจารึกจำลอง เครื่องใช้โลหะ เครื่องปั้น และแบบจำลองเมืองโบราณ เพื่อถ่ายทอดเรื่องราวการก่อร่างอาณาจักร พัฒนาการศาสนา พุทธศิลป์ และสังคมเมือง

ศิลปะล้านนาสกุลช่างพะเยา
จัดแสดงผลงานช่างฝีมือสกุลช่างพะเยา เช่น พระพุทธรูปหินทราย พระพุทธรูปสัมฤทธิ์ และงานแกะสลักไม้ ลวดลายอ่อนช้อย ใบหน้าเปี่ยมเมตตา ใช้ลายประดับแบบพะเยาแท้ ๆ เช่น ลายดอกพุดตานและลายเครือเถา ตัวอย่างสำคัญ เช่น พระพุทธรูปหลวงพ่อพระเจ้าองค์ดำ ซึ่งถือเป็นต้นแบบงานพุทธศิลป์ล้านนาตอนปลาย

วัฒนธรรมประเพณีและวิถีชีวิตของชาวพะเยา
ถ่ายทอดวิถีชีวิตของชาวพะเยา ผ่านของใช้พื้นบ้าน เครื่องมือทอผ้า เครื่องจักสาน เครื่องปั้นดินเผา และเครื่องดนตรีพื้นเมือง พร้อมสื่อจำลองงานประเพณีสำคัญ เช่น ประเพณีเผาเทียนเล่นไฟ, ประเพณีปอยหลวง, งานบวงสรวงพ่อขุนงำเมือง และงานสงกรานต์เมืองพะเยา

กิจกรรมพิเศษและนิทรรศการหมุนเวียน
ภายในหอวัฒนธรรมนิทัศน์ยังมีนิทรรศการหมุนเวียนและกิจกรรมวัฒนธรรม เช่น เวิร์กช็อปศิลปะล้านนา การบรรยายทางโบราณคดี และการจัดแสดงสื่อมัลติมีเดียเพื่อการเรียนรู้ของเยาวชน แนะนำตรวจสอบตารางกิจกรรมประจำเดือนก่อนเข้าชม

คำแนะนำการเข้าชมสำหรับนักท่องเที่ยว

• แนะนำเริ่มชมจากห้องโบราณคดี → ห้องอาณาจักรภูกามยาว → ห้องศิลปะล้านนา → ห้องวัฒนธรรมและประเพณี เพื่อเข้าใจเรื่องราวเรียงลำดับตามประวัติศาสตร์

• ไฮไลท์สำคัญ: พระพุทธรูปหลวงพ่อพระเจ้าองค์ดำ, ศิลาจารึกจำลอง และเครื่องใช้โบราณจากยุคอาณาจักรภูกามยาว

• ใช้เวลาอย่างน้อย 1–2 ชั่วโมงในการเข้าชมเต็มที่

• เหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวทุกวัย สามารถเข้าชมพร้อมเด็กหรือผู้สูงอายุได้

• แนะนำถ่ายภาพมุมวิวกว๊านพะเยาจากด้านหลังอาคารช่วงเย็น แสงสวยเป็นพิเศษ

เกร็ดประวัติศาสตร์เพิ่มเติม

• พระเจ้าตนหลวงถือเป็นพระพุทธรูปสำคัญของพะเยา มีเรื่องเล่าตามตำนานท้องถิ่นเกี่ยวกับความศักดิ์สิทธิ์และการคุ้มครองชุมชน

• เครื่องใช้และโบราณวัตถุหลายชิ้นสะท้อนถึงความผูกพันระหว่างศาสนา ศิลปะ และชุมชน

หอวัฒนธรรมนิทัศน์ได้รับรางวัลดีเด่น “รางวัลอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทย ครั้งที่ 7” ปี พ.ศ. 2551 ตั้งอยู่ด้านหลังวัดศรีโคมคำ ติดกว๊านพะเยา เหมาะแก่การพักผ่อนชมวิว

รถยนต์ส่วนตัว:

• จากตัวเมืองพะเยา ใช้ถนนพหลโยธินไปวัดศรีโคมคำ เลี้ยวเข้าซอยด้านหน้าวัด มีที่จอดรถภายในสะดวกสบาย เดินเข้าชมหอวัฒนธรรมนิทัศน์ เพลิดเพลินกับบรรยากาศร่มรื่นและวิวกว๊านพะเยา

รถโดยสารสาธารณะ / รถสองแถว / รถแท็กซี่:

• ขึ้นรถสองแถวหรือแท็กซี่จากตัวเมืองพะเยา แจ้งคนขับว่า “ไปวัดศรีโคมคำ หอวัฒนธรรมนิทัศน์” เดินเข้าชมประมาณ 5–10 นาที

รถประจำทาง:

• ลงที่สถานีขนส่งพะเยา ต่อรถสองแถวหรือแท็กซี่ไปวัดศรีโคมคำ ใช้เวลา 10–15 นาที พร้อมชมบรรยากาศรอบกว๊านพะเยาระหว่างทาง

• ใช้เวลาเข้าชมอย่างน้อย 1–2 ชั่วโมงสำหรับผู้ที่สนใจประวัติศาสตร์และโบราณคดี

• แนะนำเข้าชมควบคู่กับการสักการะพระเจ้าตนหลวงภายในวัด

• ถ่ายภาพวิวกว๊านพะเยาจากด้านหลังอาคารช่วงเย็น แสงสวยเป็นพิเศษ

• สวมรองเท้าและเสื้อผ้าสบาย ๆ สำหรับเดินชมอาคารจัดแสดงหลายห้อง

• ตรวจสอบตารางนิทรรศการหมุนเวียนและเวิร์กช็อปก่อนเข้าชม

ค่าเข้าชม:

• ผู้ใหญ่คนไทย: 20 บาท

• เด็ก/พระ/เณร: 10 บาท

• ชาวต่างชาติ: 40 บาท

เวลาเปิด–ปิด:

• เปิดทุกวันพุธ – วันอาทิตย์ เวลา 08:30 น. – 16:30 น. (ปิดวันจันทร์และวันอังคาร)