น้ำตกผากล้วยไม้ (Pha Kluai Mai Waterfall) ตั้งอยู่ลึกเข้าไปในเขตอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่มีความสมบูรณ์ทางชีวภาพสูง มีลักษณะเป็นน้ำตกขนาดกลางที่เกิดจากธารน้ำของ ห้วยลำตะคอง ซึ่งเป็นห้วยสายสำคัญที่ไหลผ่านแนวป่าดิบชื้นของอุทยานฯ และเป็นแหล่งกำเนิดของแม่น้ำลำตะคอง

ลักษณะทางกายภาพของน้ำตก

• ความสูงและชั้นน้ำตก: น้ำตกมีความสูงประมาณ 10 เมตร โดยไม่ได้เป็นชั้นน้ำตกเดียว แต่ประกอบด้วยชั้นหินที่ลดหลั่นกันลงมาเป็นขั้นบันไดเล็ก ๆ หลายชั้น ทำให้สายน้ำที่ไหลลงมาดูนุ่มนวลและแผ่กระจายออก

• แอ่งน้ำด้านล่าง: บริเวณด้านล่างของน้ำตกมี แอ่งน้ำขนาดกว้าง ที่รองรับน้ำ เหมาะสำหรับการนั่งพักผ่อนหย่อนใจ หรือลงเล่นน้ำคลายร้อนในช่วงที่น้ำไม่เชี่ยวและได้รับอนุญาตจากเจ้าหน้าที่ (นักท่องเที่ยวควรประเมินความปลอดภัยและตรวจสอบระดับน้ำก่อนทุกครั้ง)

• แนวป่าที่ปกคลุม: พื้นที่โดยรอบน้ำตกถูกปกคลุมด้วย ป่าดิบชื้น สลับกับ ป่าไผ่ และมีมอส เกาะตามโขดหินอย่างหนาแน่น ทำให้บรรยากาศร่มรื่น เย็นสบาย และมีความชุ่มชื้นสูงตลอดทั้งปี

จุดเด่นด้านพืชพรรณและสัตว์ป่า

• ที่มาของชื่อ: ชื่อ "ผากล้วยไม้" มาจากพืชที่ขึ้นอยู่ตามหน้าผาหิน ซึ่งคือ กล้วยไม้หวายแดง ซึ่งจะออกดอกบานสะพรั่งเป็นสีแดงสดในช่วงฤดูแล้ง (ประมาณเดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน) สร้างทัศนียภาพที่สวยงามและเป็นเอกลักษณ์ของน้ำตกแห่งนี้

• แหล่งดูนกและผีเสื้อ: ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศ น้ำตกผากล้วยไม้จึงเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของนกนานาชนิด และเป็นจุดที่สามารถพบเห็นผีเสื้อจำนวนมาก โดยเฉพาะในช่วงฤดูร้อน

เส้นทางศึกษาธรรมชาติที่เชื่อมโยง

• จุดเริ่มต้นเส้นทางเดินป่า: บริเวณน้ำตกผากล้วยไม้เป็นจุดเริ่มต้นของเส้นทางศึกษาธรรมชาติที่ได้รับความนิยมอย่างมาก คือ เส้นทางผากล้วยไม้ – น้ำตกเหวสุวัต

• รายละเอียดเส้นทาง: เส้นทางนี้มีความยาวประมาณ 3 กิโลเมตร เป็นเส้นทางเดินเท้าเลียบ ห้วยลำตะคอง ตลอดระยะทาง ผู้เดินทางจะได้สัมผัสกับธรรมชาติอย่างใกล้ชิด ต้องเดินข้ามห้วยและปีนป่ายโขดหินเล็กน้อย ใช้เวลาเดินประมาณ 2 ชั่วโมง และเป็นเส้นทางที่ต้องมีเจ้าหน้าที่หรือไกด์ท้องถิ่นนำทางตามกฎของอุทยานฯ เพื่อความปลอดภัยและป้องกันการหลงป่า

น้ำตกผากล้วยไม้จึงเป็นสถานที่ที่รวมเอาความงามของน้ำตก บรรยากาศร่มรื่นของป่าดิบชื้น และประสบการณ์การเดินป่าเข้าไว้ด้วยกันอย่างลงตัว

• รถยนต์ส่วนตัว: ขับตามถนนธนะรัชต์เข้าสู่ด่านเก็บเงินอุทยานฯ และขับต่อไปยังจุดกางเต็นท์ผากล้วยไม้ ซึ่งห่างจากศูนย์บริการนักท่องเที่ยวประมาณ 7 กิโลเมตร

• เดินเท้า: จอดรถที่ลานจอดรถจุดกางเต็นท์ผากล้วยไม้ แล้วเดินเท้าต่อเข้าไปตามเส้นทางศึกษาธรรมชาติเลียบห้วยลำตะคองอีกประมาณ 1.2 กิโลเมตร

• ควรสวมรองเท้าที่กันลื่น เพราะช่วงฝนเส้นทางอาจลื่น

• เตรียมน้ำดื่มและถุงขยะส่วนตัว เนื่องจากไม่มีร้านค้าบริการใกล้ตัวน้ำตก

• แนะนำไปช่วงเช้าหรือช่วงบ่ายเพื่อหลีกเลี่ยงแสงแดด

• ปฏิบัติตามกฎอุทยาน ห้ามปีนผาและห้ามขีดเขียน/ทำลายพื้นที่มีดอกกล้วยไม้

ค่าเข้าชม:

ค่าเข้าชม (ค่าบริการอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่) ค่าบริการนี้จะถูกเก็บที่ด่านตรวจก่อนเข้าสู่เขตอุทยานฯ และบัตรที่ซื้อสามารถใช้เข้า-ออกได้ภายในวันเดียวกันเท่านั้น

• ผู้ใหญ่40 บาท 400 บาท

• เด็ก/นักเรียน20 บาท 200 บาท

• ผู้สูงอายุ (60 ปีขึ้นไป) / ผู้พิการ ไม่เสียค่าบริการ 400 บาท (รวมอยู่ในอัตราผู้ใหญ่)

ค่าบริการยานพาหนะ

• รถจักรยานยนต์ 20 บาท

• รถยนต์ 4 ล้อ 30 บาท

• รถยนต์ 6 ล้อ 100 บาท

• รถยนต์มากกว่า 6 ล้อ แต่ไม่เกิน 10 ล้อ 200 บาท

ข้อมูลค่าเข้าชมอาจมีการเปลี่ยนแปลงตามประกาศของกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช สำหรับข้อมูลที่แม่นยำที่สุด ณ วันที่เดินทาง กรุณาติดต่อศูนย์บริการนักท่องเที่ยวอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่โดยตรง

เวลาเปิดปิดทำการ:

• เวลาเปิด-ปิดด่านตรวจอุทยานฯ: 06.00 น. – 18.00 น. (นักท่องเที่ยวสามารถสัญจรเข้า-ออก อุทยานฯ ได้ภายในช่วงเวลานี้)

น้ำตกผากล้วยไม้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวภายในอุทยานฯ โดยทั่วไปสามารถเที่ยวชมได้ในช่วงเวลาที่อุทยานฯ อนุญาตให้เข้าพื้นที่ อย่างไรก็ตาม เส้นทางเดินป่า หรือกิจกรรมบางอย่างอาจมีข้อกำหนดเรื่องเวลาที่เข้มงวดกว่า เช่น ต้องกลับออกมาจากเส้นทางก่อนเวลา 16.00 น. ควรตรวจสอบกับศูนย์บริการนักท่องเที่ยว ณ วันที่เดินทางอีกครั้ง