กว๊านพะเยา (Kwan Phayao) เป็นบึงน้ำจืดขนาดใหญ่ที่เกิดจากการยุบตัวของเปลือกโลกเมื่อราว 70 ล้านปีที่ผ่านมา และได้รับการพัฒนาโดย กรมประมงในปี พ.ศ. 2478 ให้กลายเป็นแหล่งน้ำสำคัญที่สุดของจังหวัดพะเยา ทั้งในด้าน ชลประทาน การประมง และการท่องเที่ยว

แอ่งน้ำแห่งนี้รวบรวมลำห้วยกว่า 18 สาย มีพื้นที่ราว 12,831 ไร่ ความลึกเฉลี่ย 1.5 เมตร การสร้างฝายทำให้ชุมชนเก่าและวัดหลายแห่งจมอยู่ใต้น้ำ หนึ่งในนั้นคือ วัดติโลกอาราม ที่กลายเป็นจุดท่องเที่ยวสำคัญกลางน้ำ

ความสำคัญของกว๊านพะเยา อยู่ที่ความอุดมสมบูรณ์ทางนิเวศและการเป็น แหล่งประมงน้ำจืดหลักของภาคเหนือ มีปลาหลากหลายชนิด เช่น ปลานิล ปลากราย ปลาสวาย ปลาเทโพ และปลาไน ซึ่งเป็นรายได้ของชาวบ้านรอบกว๊าน

ด้านการท่องเที่ยว กว๊านพะเยาเป็นสถานที่พักผ่อนยอดนิยม นักท่องเที่ยวสามารถ ล่องเรือไปสักการะหลวงพ่อศิลา ที่วัดกลางน้ำ หรือเดินเล่นริมกว๊าน ชม วิวพระอาทิตย์ตกที่งดงามที่สุดแห่งหนึ่งของภาคเหนือ ท่ามกลางบรรยากาศสงบและทิวเขาที่รายล้อม

ในช่วง ฤดูหนาว (พฤศจิกายน - กุมภาพันธ์) บรรยากาศรอบกว๊านจะเย็นสบาย เหมาะสำหรับการพักผ่อน ถ่ายภาพ และนั่งรับประทานอาหารที่ร้านอาหารริมกว๊าน ซึ่งมีเมนูปลาน้ำจืดสดใหม่ให้เลือกมากมาย

กว๊านพะเยา ไม่เพียงเป็นแหล่งน้ำธรรมชาติสำคัญ แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมและหัวใจของชาวพะเยา ที่ผสานความงดงามของธรรมชาติกับวิถีชีวิตอย่างกลมกลืน

รถยนต์ส่วนตัว/รถโดยสารสาธารณะ:

• เข้าถึงง่ายจากถนนพหลโยธิน และตั้งอยู่ใกล้ใจกลางเมือง

จากสถานีขนส่งจังหวัดพะเยา:

• ใช้เวลาเดินทางประมาณ 24 นาที ระยะทาง 14.9 กม.

รถรับจ้างในพื้นที่:

• มีบริการรถสองแถวและตุ๊กตุ๊กไปยังบริเวณกว๊านได้สะดวก

ช่วงเวลาที่เหมาะสม:

• ช่วงเย็น: เหมาะสำหรับการพักผ่อนและชมพระอาทิตย์ตก

• ช่วงฤดูหนาว (พ.ย.–ก.พ.): อากาศเย็น วิวสวย เหมาะกับการถ่ายรูป

ข้อแนะนำการเตรียมตัว:

• เตรียมเงินสดสำหรับค่าบริการล่องเรือและอาหาร

ค่าเข้าชม:

• ไม่มีค่าเข้าชมพื้นที่สาธารณะ

เวลาเปิด–ปิด:

• พื้นที่สาธารณะ: เปิดตลอด 24 ชั่วโมง

• บริการเรือวัดกลางน้ำ: 07:00 น. – 19:00 น.