เมืองนครชุม (Mueang Nakhon Chum) ตั้งอยู่บน ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง และเคยเป็น เมืองลูกหลวงที่สำคัญของอาณาจักรสุโขทัย มีบทบาทเป็น ศูนย์กลางด้านศาสนาและการปกครอง และเป็นเมืองที่ พระมหาธรรมราชาที่ 1 (พระยาลิไท) ทรงให้ความสำคัญอย่างยิ่ง

หลักฐานเด่นคือ จารึกนครชุม ซึ่งบันทึกเหตุการณ์การสร้างเมือง การประดิษฐาน พระบรมสารีริกธาตุ และการปลูก ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ทำให้พื้นที่นี้เป็นหนึ่งใน ศูนย์กลางพระพุทธศาสนาที่สำคัญ ของยุคสุโขทัยตอนปลาย

พื้นที่เมืองนครชุมมีลักษณะเป็น รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดย กำแพงเมือง ถูกสร้างเรียงไปตามแนวโค้งของแม่น้ำปิงจากตะวันออกไปตะวันตก ภายในเขตกำแพงเมืองมี โบราณสถานจำนวนมาก ซึ่งมีเอกลักษณ์แตกต่างจากเขตอรัญญิกอย่างชัดเจน วัดในเขตนี้ส่วนใหญ่ สร้างจากอิฐ ขนาดไม่ใหญ่ และเป็น วัดชุมชนใกล้ที่อยู่อาศัยของผู้คน สะท้อนรูปแบบการตั้งถิ่นฐานของชุมชนโบราณได้เป็นอย่างดี

กลุ่มโบราณสถานในเมืองนครชุมประกอบด้วย
วัดพระบรมธาตุ พระอารามหลวง, อุโบสถวัดพระบรมธาตุ, วัดเจดีย์กลางทุ่ง, วัดหนองพิกุล, วัดหนองลังกา, วัดซุ้มกอ, วัดหนองพลับ, วัดหม่องกาเล, ป้อมทุ่งเศรษฐี
ซึ่งกระจายตัวอยู่รอบเมือง เหมาะสำหรับ เส้นทางท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ ที่ผู้เดินทางสามารถ ขับรถหรือปั่นจักรยาน เพื่อสำรวจได้อย่างสะดวก

นอกจากโบราณสถานแล้ว เมืองนครชุมยังเป็นพื้นที่ที่เต็มไปด้วย มรดกทางวัฒนธรรม เช่น บ้านพะโป้ บ้านไม้สักสองชั้นกึ่งตะวันตกที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยพ่อค้าไม้ชาวพม่า นับเป็นหนึ่งใน สถาปัตยกรรมโบราณที่ทรงคุณค่า และยังคงอนุรักษ์ไว้ให้ผู้มาเยือนได้สัมผัสกลิ่นอายวัฒนธรรมในอดีต

เมืองนครชุมยังเป็น แหล่งเรียนรู้ด้านงานช่างและภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยเฉพาะ การทำพระเครื่อง นักท่องเที่ยวสามารถ ชมขั้นตอนการสร้างพระเครื่องแบบโบราณ พร้อมสาธิตจริง ให้เห็นถึงกระบวนการผลิตที่เป็นเอกลักษณ์ของกำแพงเพชร ซึ่งเป็นหนึ่งใน แหล่งพระเครื่องที่มีชื่อเสียงที่สุดของไทย

อีกหนึ่งเสน่ห์สำคัญคือ ตลาดย้อนยุคนครชุม ที่จำลอง วิถีชีวิตดั้งเดิมของผู้คน ทั้ง อาหารพื้นบ้าน เช่น ขนมข้าวตอก เมี่ยงพื้นเมือง และเมนูโบราณหาทานยาก พ่อค้าแม่ค้าต่าง แต่งกายย้อนยุค พร้อม การแสดงศิลปวัฒนธรรมไทยและดนตรีพื้นเมือง สร้างบรรยากาศที่ทำให้ผู้มาเยือนรู้สึกเหมือนได้เดินย้อนกลับไปในสมัยโบราณ

ท้ายที่สุด เมืองนครชุม ยังเป็นส่วนหนึ่งของ อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ซึ่งเป็น มรดกโลกยูเนสโกร่วมกับสุโขทัย สิ่งปลูกสร้างจำนวนมากในเขตอุทยานสร้างจาก ศิลาแลง และเป็นแหล่ง โบราณสถานสำคัญ ที่สะท้อน เอกลักษณ์ของสถาปัตยกรรมสุโขทัยและล้านนาตอนต้น เหมาะสำหรับผู้ที่สนใจ ประวัติศาสตร์ไทยอย่างแท้จริง

เดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัว:

• จากตัวเมืองกำแพงเพชร ให้ขับรถไปตามถนนหลัก ข้ามสะพานแม่น้ำปิง ไปยังฝั่งตะวันตก

• ผ่าน สะพานนครชุม แล้วตรงเข้าสู่เขตเมืองเก่า

• สามารถจอดรถใกล้ วัดพระบรมธาตุนครชุม และใช้รถหรือจักรยานเที่ยวชม โบราณสถานรอบเมือง

• เหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการ ความสะดวกและเดินทางไปหลายจุดในวันเดียว

เดินทางโดยรถสาธารณะ/รถสองแถว:

• จากตัวเมืองกำแพงเพชร ให้ใช้บริการ รถสองแถวหรือรถตุ๊กตุ๊ก ข้ามสะพานไปยังฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง

• ลงใกล้ วัดพระบรมธาตุนครชุม เพื่อเริ่มต้นการเที่ยวชม

• เหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการ สัมผัสบรรยากาศท้องถิ่นและไม่ต้องขับรถเอง

• ใช้เวลา 2–3 ชั่วโมง ในการเที่ยวชมเมืองโบราณ

• เหมาะสำหรับการ ปั่นจักรยานสำรวจโบราณสถาน รอบเมือง

• ควรพก น้ำดื่มและหมวกกันแดด

• แนะนำให้เริ่มเที่ยว ช่วงเช้าหรือเย็น เพื่อหลีกเลี่ยงแดดแรง

• หากมาตรงกับวันที่มี ตลาดย้อนยุค จะได้ชม กิจกรรมพิเศษและการแสดงวัฒนธรรม

ค่าเข้าชม:

• พื้นที่เมือง/ชุมชน: ไม่มีค่าเข้าชม

• วัดพระบรมธาตุนครชุม: ไม่มีค่าเข้าชม

เวลาเปิด–ปิด:

• พื้นที่ชุมชนนครชุม: เปิด 24 ชั่วโมง

• วัดพระบรมธาตุนครชุม: เปิด 24 ชั่วโมง

• โบราณสถานในอุทยานประวัติศาสตร์ฝั่งนครชุม: 08:30 – 16:30 น.