โบราณสถานวัดป่ามืดนอก (Wat Pa Muet Nok Historical Site) ตั้งอยู่ในกลุ่มวัดป่าทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของกำแพงเมือง กำแพงเพชร สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยพุทธศตวรรษที่ 20–22 หรือราวสมัยอยุธยาตอนต้นถึงกลาง และน่าจะเป็นวัดที่สร้างก่อนวัดอื่น ๆ ในเขตอรัญญิก เนื่องจากบริเวณที่ตั้งวัดอยู่ในระดับต่ำที่สุด ทำให้ภูมิทัศน์ของวัดรกครึ้มและมืดกว่าวัดอื่น ๆ จึงได้ชื่อว่า "ป่ามืด"

วัดป่ามืดนอกมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และศิลปะ โดยเป็นที่รู้จักของชาวกำแพงเพชรก่อนวัดใด ๆ ในเขตอรัญญิก เนื่องจากพบ พระเครื่องและพระบูชาที่งดงามและสมบูรณ์จำนวนมาก พระเครื่องและพระบูชาที่พบมีลักษณะเฉพาะของสมัยอยุธยาตอนต้น แสดงถึงความประณีตในการแกะสลักและการหล่อ มีคุณค่าในการศึกษาศิลปะและความเชื่อทางศาสนาของชุมชนในสมัยนั้น

ผู้สร้างวัดป่ามืดนอกน่าจะเป็น คหบดีผู้มีฐานะ มิใช่เจ้าเมือง การสร้างวัดโดยคหบดีในสมัยนั้นมักทำเพื่อประโยชน์ของชุมชนและเพื่อเป็นสถานที่สักการะบูชาของชาวบ้าน การสร้างวัดขนาดเล็กแต่มีศิลปะที่ละเอียดงดงามเช่นนี้สะท้อนถึงความตั้งใจและความศรัทธาของผู้สร้าง

โบราณสถานสำคัญของวัดประกอบด้วย:

• วิหารประธาน ขนาดใหญ่ ก่อด้วยศิลาแลง

• เจดีย์ประธาน ทรงระฆังหรือทรงลังกา ขนาดย่อม เหลือเพียงฐาน

• บ่อน้ำศิลาแลง และ ห้องชำระกาย แสดงถึงวิถีปฏิบัติของสงฆ์ในเขตอรัญวาสี

พื้นที่สังฆาวาสรอบวัดเป็นที่อยู่อาศัยของราษฎรปัจจุบัน แม้จะเป็นวัดขนาดเล็ก แต่ความงดงามของพระเครื่องและพระบูชา ทำให้วัดนี้เป็นแหล่งเรียนรู้ศิลปะและวัฒนธรรมที่สำคัญสำหรับนักประวัติศาสตร์และนักท่องเที่ยว

สำหรับนักท่องเที่ยว วัดนี้นอกจากจะได้ชมโบราณสถานและศิลปะสมัยอยุธยาตอนต้นแล้ว ยังสามารถสัมผัส บรรยากาศสงบ ร่มรื่น และมืดครึ้มตามธรรมชาติของป่ารอบวัด ซึ่งแตกต่างจากวัดในเขตเมือง และเรียนรู้ถึง วิถีชีวิตสงฆ์และการตั้งวัดในเขตอรัญวาสี

โดยรถยนต์ส่วนตัว:

• จากตัวเมืองกำแพงเพชร ให้ขับรถไปตาม ถนนกำแพงเพชร–นครชุม หรือถนนหลักที่เชื่อมกับอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร

• ข้าม สะพานแม่น้ำปิง ไปยังฝั่งอรัญญิก

• เมื่อเข้าสู่อุทยานประวัติศาสตร์ ให้ขับตรงไปยัง ทางเข้าหลักเขตอรัญญิก

• ขับต่อไปประมาณ 1–2 กม. จะพบ วัดป่ามืดนอก อยู่ด้านซ้ายมือ สามารถจอดรถบริเวณลานจอดของอุทยาน

• รวมอยู่ในเส้นทางหลัก: เข้าชมควบคู่กลุ่มวัดสำคัญอื่น ๆ เช่น วัดพระนอน และวัดพระสี่อิริยาบถ

• พาหนะ: ใช้จักรยานเช่าเพื่อความสะดวกในการเดินทางระหว่างโบราณสถาน

• ศึกษาเอกลักษณ์: สังเกตความแตกต่างของวัสดุ (ศิลาแลง) และรูปแบบเจดีย์

• ป้องกันแดด: เตรียมหมวก ร่ม และน้ำดื่ม เนื่องจากพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นกลางแจ้ง

ค่าเข้าชม:

• คนไทย: 20 บาท

• ชาวต่างชาติ: 100 บาท

เวลาเปิด–ปิด:

• เปิดทำการ: ทุกวัน

• เวลาทำการ: 08:00 น. – 16:30 น. (ตามเวลาของอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร)